Η ταινία Avatar και οι θρησκευτικοί της συμβολισμοί

Χριστιανική αλληγορία ή προπαγάνδα τής Νέας Εποχής;

Μια κριτική ματιά στην ταινία τής χρονιάς

Αμέσως μετά την προβολή τής σημαντικότερης (κατ' εμέ) ταινίας τής χρονιάς (και όχι μόνο), άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στο διαδίκτυο, αντιδράσεις διαφόρων "υποψιασμένων" ανθρώπων, οι οποίοι κατηγορούν τον Κάμερον για Νεοεποχίτικη προπαγάνδα, και πολλά άλλα. Γι' αυτό, επειδή ως κινηματογραφόφιλος, και μάλιστα μανιακός τής Επιστημονικής Φαντασίας, έσπευσα να την απολαύσω το συντομότερο, με την ευκαιρία τών εορταστικών διακοπών, κάποιοι φίλοι μου ζήτησαν να γράψω κι εγώ τη γνώμη μου γι' αυτή.

Πρώτη εντύπωση από την ταινία

Χωρίς καμία αμφιβολία, πρόκειται για ό,τι ομορφότερο έχω δει στον κινηματογράφο, όχι μόνο τη φετινή χρονιά, αλλά σε όλη μου τη ζωή!!! Μου δημιούργησε παρόμοιο εντυπωσιασμό, σαν αυτόν που ένιωσα έφηβος, βλέποντας τότε τα δύο αρχικά επεισόδια τού "Πολέμου τών Άστρων", που για την εποχή τους ήταν και τότε κάτι μοναδικό. Μέχρι φέτος, δεν πίστευα ότι θα μπορούσε μια ταινία να με εντυπωσιάσει ξανά έτσι, αλλά έκανα λάθος!

Ένας καταιγισμός ΟΜΟΡΦΙΑΣ, συναισθημάτων και δράσης σε τρεις διαστάσεις, (στις οποίες συνιστώ να δείτε αυτή την ταινία, και να μην αρκεστείτε στην τυπική δύο διαστάσεων προβολή της). Η αίσθηση τού βάθους, σε βάζει μέσα στην υπόθεση και σε μεταφέρει κυριολεκτικά στον φανταστικό πλανήτη "Πανδώρα", όπου εκτυλίσσεται η περιπέτεια. Νιώθεις σαν να περπατάς ο ίδιος στην φαντασμαγορική και φωτεινή (ακόμα και το βράδι) ζούγκλα τού πλανήτη, που μοιάζει με στολισμένη Χριστουγεννιάτικη πόλη. Πανέμορφα εξωτικά φυτά και ζώα σε περιτριγυρίζουν σε μια πολύχρωμη ταινία, πιο πολύχρωμη από την ταινία "Αμελί", πιο πλούσια και φυσική από τις εντυπωσιακότερες εξωτικές σκηνές τών "Πολέμων τών Άστρων", πιο "αληθινή" από την "Ποκαχόντας", και φορτισμένη συναισθηματικά σαν παλιές αγαπημένες Ελληνικές ρομαντικές ταινίες. Όλα σε ένα, σε έναν ακατάπαυστο βομβαρδισμό τών αισθήσεων με ομορφιά και καλλιτεχνική (αλλά και επιστημονική) αρτιότητα.

Βγαίνοντας από την κινηματογραφική αίθουσα, για ώρες συζητούσα με τον γιο μου για την υπέροχη αυτή εμπειρία, που ξέρω ότι θα μου μείνει αξέχαστη. Και δεν συνάντησα κανέναν απ' όσους φίλους τού σινεμά την είδαν, που να μην την είχαν απολαύσει εξ ίσου μ' εμένα. Μη τη χάσετε!

Χριστιανικοί συμβολισμοί

Όμως η ιστοσελίδα μας απέχει πολύ από το να είναι "κριτικός", ή (ακόμα χειρότερα), "διαφημιστής" κινηματογραφικών υπερπαραγωγών, σαν το Avatar. Και αυτό που πρώτιστα μας ενδιαφέρει σε αυτή την ανάλυση, είναι οι τυχόν Χριστιανικοί (ή αντι-χριστιανικοί για ορισμένους) συμβολισμοί της. Τι είναι τελικά το Avatar; Είναι μια θρησκευτικά "ουδέτερη" ταινία; Είναι μια Χριστιανική αλληγορία; Ή (όπως την κατηγορούν), μια Νεο-εποχίτικη προπαγάνδα;

Εγώ θα έλεγα: "λίγο απ' όλα". Θα διαφωνήσω τόσο με αυτούς που "τη θάβουν" ως "αντιχριστιανική", όσο και με αυτούς που θα την έλεγαν "Χριστιανική αλληγορία". Και σίγουρα δεν είναι καθόλου "ουδέτερη" και αμέτοχη σε όλα αυτά, μια και κάθε σκηνοθέτης είναι φυσικό να περνάει στις ταινίες του τις προσωπικές του απόψεις. Και τις απόψεις τού Κάμερον τις ξέρουμε, από το ντοκυμανταίρ που είχε φτιάξει παλαιότερα, για τον υποτιθέμενο "τάφο τού Ιησού". Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν να περιμένουμε κάτι Χριστιανικότερο, ούτε σε αυτή την ταινία.

Παρ' όλα αυτά, ο "υποψιασμένος" Χριστιανός θεατής, εκπλήσσεται από τον μεγάλο όγκο τών Χριστιανικών παραλληλισμών που μπορεί κάποιος να βρει στην ταινία. Και μοιάζει απίθανο, να είναι συμπτώσεις, (έστω και αν είναι αισθητά λιγότεροι από τους Χριστιανικούς παραλληλισμούς ταινιών όπως το "Μάτριξ"). Ας αναφέρω λοιπόν μερικούς Χριστιανικούς συμβολισμούς που παρατήρησα εγώ στην ταινία:

Ο πρωταγωνιστής τής ιστορίας, που λόγω τού ερχομού του από το διάστημα, αποκαλείται από τους εξωγήινους κατοίκους τής Πανδώρας "άνθρωπος τού ουρανού", "σαρκώνεται" σε ένα εξωγήινο σώμα που ετοιμάζεται ειδικά γι' αυτόν, και "λαμβάνει τη δική τους φύση", "ατρέπτως", χωρίς να εγκαταλείπει τη δική του ανθρώπινη, που τον περιμένει στη βάση τών ανθρώπων. Αυτό θυμίζει επί λέξει, τα δόγματα τής Χριστιανικής (και μάλιστα τής Ορθόδοξης) πίστης, περί τής άτρεπτης ενανθρώπισης τού Χριστού, που έγινε ένας από εμάς και έζησε ανάμεσά μας.

Όμως ο Χριστός είναι και σωτήρας μας. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο ήρωας τής ιστορίας τού Avatar αποβαίνει σωτήρας τών κατοίκων τού πλανήτη Πανδώρα, με τους οποίους εξομοιώθηκε. Και όπως ο Χριστός εκπλήρωσε προφητείες, έτσι και αυτός, υποτάσσοντας το τεράστιο ιπτάμενο θηρίο αποδεικνύει ότι εκπληρώνει προφητεία, ώστε να τον αποδεχθούν οι κάτοικοι τού πλανήτη ως σωτήρα τους και να τον ακολουθήσουν στον αγώνα του εναντίον τών δυνάμεων τών εχθρών τους (ανθρώπων), που έμοιαζαν ανίκητοι με την υψηλή τους τεχνολογία.

Συγκαλυμμένη αναφορά στη σταύρωση τού Χριστού, υπάρχει τη στιγμή που οι κάτοικοι του πλανήτη τον κρεμάνε "σε ξύλο" και τον εγκαταλείπουν αβοήθητο, ακόμα και οι κοντινοί του φίλοι που τον αγαπούσαν. Ομοίως, όπως ο Χριστός ήταν κατά τη Χριστιανική πίστη "ο δεύτερος Αδάμ", αντικαθιστώντας τον Αδάμ που πέθανε πνευματικά, ο ήρωας τής ταινίας αντικαθιστά τον νεκρό αδελφό του στην αποστολή αυτή.

Η ταινία δίνει μεγάλη σημασία στην αποτελεσματικότητα τής προσευχής, όπως και η Χριστιανική πίστη, αλλά και στην αλληλεξάρτηση τών όντων στην κτίση. Όπως η Χριστιανική πίστη δογματίζει αυτή την αδιάσπαστη ενότητα τής κτίσης, η οποία σώζεται εν Χριστώ, έτσι και ολόκληρος ο πλανήτης, αποτελεί μία ενιαία οντότητα, αλληλοσυνδεόμενη, όπου το κάθε τι έχει τη θέση του και τον ρόλο του, και που κάθε "διατάραξη" αυτής της ενότητας και αρμονίας θέτει σε κίνδυνο τα πάντα. Ο σεβασμός τής κτίσης, η πίστη στο θείο, και η μετά θάνατον ελπίδα, είναι στοιχεία τής Χριστιανικής πίστης που βλέπουμε έντονα στην ταινία. Οι αναλογίες είναι εξαιρετικές και καταπληκτικές.

Η σύνδεση όλων τών μορφών ζωής τού πλανήτη σε ένα "νευρικό σύστημα", όπου όλα συνδέονταν με νευρικές συνάψεις, δίνει τη δυνατότητα στον Κάμερον να προσδώσει επιστημονική εξήγηση στην "αθανασία τής ψυχής", ως αποθήκευσή της στον "κεντρικό υπολογιστή" τού πλανήτη, στο δέντρο όπου εδραζόταν η συλλογική οντότητα που εκεί έπαιζε το ρόλο τού (τοπικού) θεού. Στις νευρικές συνάψεις αυτής της οντότητας, διατηρούνταν ακόμα και μετά το θάνατο όλες οι υποστάσεις τού πλανήτη που πέθαιναν για τον δικό μας κόσμο. Όπως εμείς οι Χριστιανοί πιστεύουμε ότι την εξαφάνιση και διάλυση τής ψυχής, διατηρεί κατά χάριν το Άγιο Πνεύμα σε μια νοερή διάσταση.

Ακόμα ειδικότερα, βλέπουμε έναν εξαιρετικό, (αλλά ίσως συμπτωματικό) παραλληλισμό, στην καταστροφή από τους ανθρώπους, τού γιγάντιου κεντρικού δένδρου όπου έμενε η εξωγήινη φυλή. Είναι η στιγμή που ο "ενσαρκωμένος μεσσίας" τού Avatar δεν γίνεται πλέον πιστευτός, εγκαταλείπεται από όλους και "κρεμμάται επί ξύλου" εγκαταλειμμένος, επειδή κανείς δεν πιστεύει τις προειδοποιήσεις του. Και όπως το Χριστιανικά προφητικό "δένδρο τού Ισραήλ" (Ρωμαίους 11/ια: 13-25) αποκόπτεται κατά τον καιρό τής απιστίας τους στον μεσσία Χριστό, ετοιμάζοντας έτσι την είσοδο τών εθνών στον Χριστιανικό αγώνα, έτσι και το δένδρο που αποκόπτεται στον πλανήτη Πανδώρα, γίνεται αιτία να εισέλθουν στη μάχη και τα υπόλοιπα "έθνη" τών κατοίκων τής Πανδώρας, πιστεύοντας και αυτά στον "ενσαρκωμένο άνθρωπο τού ουρανού".

Σε επίπεδο συμπεριφοράς, υπάρχει έντονο το Χριστιανικό στοιχείο, όπου δεν είναι δυνατόν να αγωνίζεται κάποιος να φτιάξει τον κόσμο, αν πρώτα δεν φτιάξει τον εαυτό του. Έτσι και ο ήρωας τής ταινίας, πρέπει να προετοιμασθεί εντατικά και να διαμορφώσει τον χαρακτήρα του, πριν εκπληρώσει τη σωτήρια αποστολή του. Και πρέπει ακόμα να περάσει από δοκιμασίες, όπως ο Χριστός πριν αρχίσει τη διακονία του, που έπρεπε να κακουχηθεί και να πειρασθεί στην έρημο.

Η αγάπη για το περιβάλλον και η αντικαπιταλιστική νοοτροπία που διαφημίζει η ταινία, εναντίον "της εταιρίας", που καταστρέφει το περιβάλλον και ζωές ακόμα χάριν τού κέρδους, είναι μία ακόμα Χριστιανική αξία που αξίζει να τονισθεί στα θετικά τής ταινίας, καθώς βρίσκονται σε αντιπαράθεση οι αδίστακτοι "άνθρωποι", με μια ειρηνική φυλή εξωγήινων "ινδιάνων" που ζουν σε αρμονία με το φυσικό τους περιβάλλον.

Τέλος, η τελική μάχη τής ταινίας, θυμίζει έντονα την εσχατολογική προοπτική τής Χριστιανικά (και Εβραϊκά) προφητευμένης μάχης τού Γωγ, όπου ένας πανίσχυρος στρατός, που ποτέ δεν θα έχει ξαναδεί η ανθρωπότητα, θα κυκλώσει την "αγαπημένη πόλη", αλλά θα νικηθεί χτυπημένος από τις δυνάμεις τού Θεού. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο ισχυρότερος στρατός που είδε ποτέ ο πλανήτης τής Πανδώρας, καθώς κυκλώνει το "αγαπημένο" δένδρο τού πλανήτη, που αποτελεί "την ψυχή του", χτυπιέται απροσδόκητα και "θαυματουργικά" από τις δυνάμεις τού ζωντανού πλανήτη, που απαντά στις προσευχές τού διωκόμενου λαού.

Νεοεποχίτικη προπαγάνδα

Όμως οι Χριστιανικές ομοιότητες σταματούν κάπου εκεί. Γιατί στην ταινία υπάρχει μια πληθώρα άλλων στοιχείων, που την καθιστούν ένα πολύ καλό εργαλείο στα χέρια τής Νέας Τάξης, στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης τής συγκριτιστικής "πανθρησκείας", που θέλει τον Χριστιανισμό ως μία εκ τών πολλών θρησκειών, και όχι ΤΗΝ ΜΟΝΗ οδό προς τον Θεό και τη σωτηρία.

Με λίγα λόγια, οι Χριστιανικοί συμβολισμοί τής ταινίας εξυπηρετούν τον σκοπό τού συγκριτισμού. Βλέπουμε πλήθος Χριστιανικών συμβολισμών, ανακατεμένους με στοιχεία άλλων θρησκειών, όπως ο Βουδισμός, ακόμα και ο Ανιμισμός, σε μία "θρησκευτική σούπα", που κάθε άλλο παρά τονίζει τη μοναδικότητα τής Χριστιανικής οδού.

Στον πλανήτη υπάρχει τοπική (όπως θα λέγαμε "ενδοσυμπαντική") θεότητα, σε αντίθεση με έναν εξωσυμπαντικό μοναδικό Δημιουργό τού σύμπαντος, κτιστή, και αν και πανίσχυρη, όχι παντοδύναμη θεότητα. Βουδιστική ορολογία ακόμα και στον τίτλο τής ταινίας, Βουδιστική θεώρηση τών "ψυχών" που ενσωματώνονται μετά θάνατον στο "νευρικό σύστημα" τού ιερού δένδρου, όπως "οι σταγόνες στον ωκεανό", ανιμιστικού τύπου τελετουργίες, λατρεία τής κτίσης και άλλα τέτοια στοιχεία, περνούν συγκρητιστικά μηνύματα στον ανυποψίαστο θεατή.

Ακόμα και ο "ενσαρκωμένος άνθρωπος τού ουρανού", παρά τις ομοιότητές του με τον Χριστιανικό Μεσσία, διαθέτει κάποια επί μέρους χαρακτηριστικά που βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τη Χριστιανική πίστη. Δείτε μερικές άκρες αντιθέσεις, για να καταλάβετε για τι είδους "Χριστό" μιλάμε, στην ταινία αυτή:

Ενώ ο Ιησούς Χριστός στην προ-ανθρώπινη ύπαρξή του είναι Παντοδύναμος Θεός, ο "μεσσίας" τής ταινίας στην προ-Πανδώρια ύπαρξή του, είναι ένας ανάπηρος που κινείται μόνο με αναπηρικό καροτσάκι. Ενώ ο Χριστός μας άφησε την Παντοδυναμία και τη δόξα Του για να εναθρωπίσει από ανιδιοτελή αγάπη, ο ανάπηρος ήρωας τής υπόθεσης, ενσαρκώνεται σε εξωγήινο σώμα ΑΠΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ, για να του φτιάξουν τα πόδια του. Και ενώ ο Χριστός μας τα δίνει όλα και ποτέ δεν αδικεί κανέναν, ο ήρωας τού έργου, στην αρχή, παίζει το ρόλο τού επωνείδειστου κατασκόπου και προδότη, που ρουφιανεύει τον λαό που τον φιλοξενεί. Ενώ ο Χριστός μας δεν εγκαταλείπει ποτέ τη θεϊκή του φύση, αν και παραμένει άνθρωπος, ο ήρωας τής ταινίας τελικά εγκαταλείπει για πάντα την προϋπάρχουσα ανθρώπινη φύση του. Και ενώ ο Χριστός μας υπήρχε πάντα τέλειος και μέτρο τελειότητας για όλους μας, ο ήρωας τής ταινίας χρειάζεται να "φτιάξει χαρακτήρα", και ωριμάζει ο ίδιος με τη βοήθεια τού εξωγήινου λαού που τον φιλοξενεί, (και στην αρχή μάλιστα τον σώζει), ο οποίος είναι ωριμότερος και καλύτερός του.

Με άλλα λόγια, ο "σωτήρας" τής ταινίας αυτής, αν τον πάρουμε ως παράλληλο με τον Χριστό, υποδεικνύει έναν "χριστό" με αδυναμίες και διαβλητά πάθη, έναν "κοινό άνθρωπο", και όχι τον Παντοδύναμο και Τέλειο Δημιουργό που σαρκώθηκε.

Επιστημονική αρτιότητα

Και μια και ασχολήθηκα με την ταινία, "δεν θα με χαλούσε" να αφιερώσω και λίγο χρόνο για να εκφράσω την (εκτός θέματος) ικανοποίησή μου σε ένα καταταλαιπωρημένο θέμα για την πλειονότητα τών ταινιών φαντασίας: Το θέμα τής επιστημονικής αρτιότητας τής ταινίας. Γιατί (αν και αυτό καταντάει συχνά μιζέρια και σχολαστικότητα), για πολλούς από εμάς τους "οπαδούς" τών ταινιών τού είδους, είναι συχνά πολύ ενοχλητικό να βρίσκουμε κάθε λίγο και λιγάκι επιστημονικές ακρότητες, ανακρίβειες και συχνότατα ανοησίες, σε κατά τα άλλα πανέμορφες και απολαυστικές ταινίες. Προσωπικά νιώθω μεγάλη απογοήτευση, όταν μια ταινία (όσο όμορφη και αν είναι), με αφήνει με τέτοιου είδους παράλογα κενά, για τα οποία είτε δεν δίνει καμία εξήγηση, είτε οι εξηγήσεις που δίνονται είναι κατάφορα ανόητες αντιεπιστημονικές "χοντράδες".

Αυτό όμως ΔΕΝ συμβαίνει στην ταινία Avatar!

Στην ταινία αυτή, τα πάντα (είτε εξηγούνται αναλυτικά είτε όχι), έχουν την επιστημονική τους εξήγηση! Από τον τρόπο που "εισακούεται" η προσευχή από τον ζωντανό πλανήτη, και τον τρόπο εξημέρωσης τών αγρίων ζώων, μέχρι τη συμβατότητα ανθρώπινου και εξωγήινου σώματος! Τα πάντα είναι συνεπέστατα προς σαφείς φυσικούς νόμους που δεν αφήνουν κενά.

Ομολογώ ότι δύο στοιχεία τής ταινίας με προβλημάτισαν, μέχρι να σκεφθώ πώς θα μπορούσαν να εξηγηθούν: Το ένα ήταν ο τρόπος που "μεταφερόταν" η συνείδηση από το ένα σώμα στο άλλο, παρά την απόσταση. Κάτι όμως που θα μπορούσε να εξηγηθεί από τεχνικούς ή βιολογικούς "διακόπτες" στα δύο σώματα, που λάμβαναν κάποιου είδους "σήμα". Αμελητέο κενό, που δεν αποτελεί "χοντράδα".

Το δεύτερο (το οποίο θαύμασα πολύ), ήταν οι μυστηριώδεις αιωρούμενοι βράχοι τού πλανήτη, βουνά ολόκληρα, που στέκονταν στον αέρα! Αυτό αν και στην αρχή με έκανε να σκεφτώ ότι "και αυτή η ταινία έχει ανόητα σημεία", μετά μπόρεσα να το εξηγήσω, με τη βοήθεια τής θέας τού καταπληκτικού ουρανού τού πλανήτη Πανδώρα. Στον ουρανό τού πλανήτη κάνουν την εμφάνισή τους, εκτός από τον ήλιο, ένας τεράστιος αεριώδης πλανήτης (σαν τον Δία ή τον Κρόνο), και άφθονοι δορυφόροι. Είναι προφανές ότι ο φανταστικός πλανήτης Πανδώρα, δεν είναι παρά ένας από τους δορυφόρους ενός αεριώδους πλανήτη. Αυτό δίνει τη δυνατότητα λόγω τής θέσης του, να έχει περιοχές που βρίσκονται στα (λεγόμενα από τους αστροφυσικούς) σημεία Lagrange, όπου η βαρύτητα κάποιων ουρανίων σωμάτων, δημιουργεί σημεία αξιοσημείωτης σταθερότητας από πλευράς βαρύτητας, και θα μπορούσαν κάλλιστα να συντηρούν τέτοιες ονειρικές περιοχές αν οι δορυφόροι βρίσκονταν στο κατάλληλο σημείο, και τα βουνά είχαν την κατάλληλη μάζα. Πρόκειται για μια σύλληψη που όταν συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν "μία ακόμα κουταμάρα" φαντασίας, με έκανε να θαυμάσω ακόμα περισσότερο την επιστημονική αρτιότητα τής ταινίας αυτής.

Εν κατακλείδι:

Βεβαίως δεν είναι ανάγκη να "κολλήσουμε" σε κενά, ούτε σε όλους αυτούς τους συμβολισμούς, Χριστιανικούς και μη, θετικούς και αρνητικούς, και να γίνουν όλα αυτά "αντικίνητρο" για να απολαύσουμε την ταινία. Ούτε να χάσουμε την πλοκή και την "πανδαισία τών αισθήσεων" που μας προσφέρει η ταινία αυτή, απορροφούμενοι στην αναζήτηση συμβολισμών και κενών. Πέρα απ' όλα αυτά τα συμβολιζόμενα, (εκούσια ή ακούσια), το μόνο που χρειαζόμαστε πραγματικά, είναι να χαλαρώσουμε και να επικεντρωθούμε στο ΥΠΕΡΘΕΑΜΑ που εκτυλίσσεται μπροστά μας, ευχαριστώντας τον Θεό για τις όμορφες στιγμές που μας χαρίζει αυτή η εξαιρετική ταινία, όπως θα τον ευχαριστούσαμε για ένα υπέροχο γεύμα ή για ένα καταπληκτικό ηλιοβασίλεμα!

Στο κάτω-κάτω, δεν είναι παρά μια ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ!

Ν. Μ.

πηγή:www.oodegr.com