Η θαυματουργός εικόνα "Παναγίας της Κεράς"απο το χωριό Μονή του Δημου Ανατολικού Σελίνου

Η θαυματουργός εικόνα "Παναγίας της Κεράς"απο το χωριό Μονή του Δημου Ανατολικού Σελίνου

Παρασκευή 28 Μαΐου 2010

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ



Ακούστε και σχετική συζήτηση από την εκπομπή "Ράδιο Παράγκα"

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ

Πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Φωτοπούλου

Αναδημοσίευση από τον ΟΡΘΡΟ

Η μετά σπουδής αρξαμένη "αναγεννησιακή" προσπάθεια, η οποία εν πολλοίς αγγίζει πρόχειρα και βέβηλα την άψαυστη για αμυήτους κιβωτό της λειτουργικής ζωής της Εκκλησίας μας ,από την αρχή της έλαβε συνεπίκουρο τη φροϋδική ψυχανάλυση με την καταστροφική - αλλοτριωτική για το ορθόδοξο εκκλησιαστικό φρόνημα νοοτροπία της, με τη θρασεία απαίτηση των θεραπόντων της να καθοδηγούν τη χριστιανική ζωή, να χειραγωγεί την προσωπική ζωή των Χριστιανών, να μοιράζονται με τους πνευματικούς, την ψυχή κάθε πιστού - την ψυχική του υγεία! -, την ψυχή υπέρ ης Χριστός απέθανε. Δεν είναι μόνο η κατ ουσίαν-όσο κι αν διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους οι ανανεωτές περί του αντιθέτου- απόπειρα υποκαταστάσεως του μυστηρίου της ιεράς Εξομολογήσεως με την ψυχανάλυση που μας ανησυχεί, αλλά η διάχυτη παντού στους "αναγεννησιακούς" κύκλους ψυχαναλυτική ερμηνεία κάθε εκκλησιαστικού γεγονότος και εμπειρίας, η ψυχαναλυτική μεταχείριση των ανθρώπων, η υφέρπουσα ψυχολογοποίηση κάθε πτυχής του εκκλησιαστικού βίου και ο συνακολουθών οργανωτικός, πρακτικός προγραμματισμός της ζωής της Εκκλησίας με οδηγό την ψυχαναλυτική - ψυχοθεραπευτική φιλοσοφία.

Προκαταβολικά δίνουμε δύο παραδείγματα. Το πρώτο αφορά την δηλητηριώδη νοοτροπία που αποκτούν όσοι τείνουν ευήκοον ους στις ψυχαναλυτικές ερμηνείες κάθε συμπεριφοράς: Στο οργανωθέν σεμινάριο εκπαιδεύσεως κληρικών και λαϊκών στελεχών από ψυχιάτρους, ο ομιλών ψυχίατρος είπε σχετικά με την κακοποίηση των παιδιών μεταξύ άλλων ότι η πολύ αυστηρή τιμωρία των παιδιών από τους γονείς μπορεί να σημαίνει ότι ο τιμωρών γονεύς στο πρόσωπο του παιδιού του τιμωρεί τον κακό του εαυτό! Στη συζήτηση που ακολούθησε ένας ακροατής είπε ότι πιθανόν το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και με τον πνευματικό, ο οποίος επιβάλλει αυστηρά επιτίμια στα πνευματικά του τέκνα! Πρόσθεσε δε ότι σε κάτι τέτοια θέματα θα μπορούσε ίσως να ρίξει φως η Ψυχιατρική!

Το δεύτερο παράδειγμα έχει σχέση με τη σχεδιαζομένη αλλαγή του ωραρίου των Ακολουθιών. Σε σχετική πρότασή του για την αλλαγή αυτή ο ιερέας-ψυχαναλυτής προτείνει τη μετάθεση της ώρας τελέσεως των Ακολουθιών των Παθών μια - δυο ώρες αργότερα επειδή οι κυρίες δεν μπορούν να τις παρακολουθήσουν γιατί αυτή την ώρα βρίσκονται στα ψώνια! Το ίδιο προτείνει και για την ώρα τελέσεως των παρακλήσεων του Δεκαπενταυγούστου επειδή οι πιστοί είναι στη θάλασσα! Καταλαβαίνει κανείς τις συνέπειες που θα έχει για τη λειτουργική ζωή και την εν γένει ζωή της Εκκλησίας αυτός ο δηλητηριώδης ψυχολογισμός που κολακεύει τα πάθη των ανθρώπων, τους καθιστά ανεύθυνους μεταθέτοντας τις ευθύνες αλλού και τους καθιστά τελικώς αχρήστους, ανήμπορους αφαιρώντας την εν Χριστώ δυνατότητα θεραπείας και καθάρσεως της ψυχής.

Σε τρεις ενότητες αποφάσισα να χωρίσω το θέμα που μου ανετέθη για να ανταπεξέλθω πληρέστερα στη σχετικά πρόσφατη αυτή απόπειρα εισβολής της Ψυχαναλύσεως στον εκκλησιαστικό χώρο. Στην πρώτη εξετάζουμε την Ψυχανάλυση αναφορικά με τις εμπλοκές που επιφέρει η ανάμειξή της στη λειτουργία της ψυχής. Στη δεύτερη κρίνουμε την εμπλοκή των λειτουργών-ιερέων στα δίχτυα της Ψυχαναλύσεως ενώ στην τρίτη επισημαίνουμε τον κίνδυνο από την εμπλοκή της λειτουργικής και της εν γένει ζωής της Εκκλησίας μας στον ψυχαναλυτικό ολοκληρωτισμό.

Η Ψυχανάλυση ορίζεται από τον Freud ως «μία μεθοδική διαδικασία, ιατρικής θεραπείας των ατόμων εκείνων που προσεβλήθησαν από διαταραχές του νευρικού συστήματος"[1]. 'Αν και μ αυτά προσπαθεί να δώσει ιατρικο - επιστημονικό χαρακτήρα στην ψυχανάλυση, η ίδια η εφαρμογή της, τα "θεραπευτικά" της μέσα, τα αποτελέσματά της βεβαιώνουν το αντίθετο. Στην πορεία της μάλιστα προσλαμβάνει σαν θεράποντές της όχι μόνο Ψυχιάτρους, αλλά απλούς ψυχολόγους, κάθε έναν που παρακολούθησε σεμινάρια ψυχοθεραπείας, ακόμη και γενικώς ανθρώπους της κουλτούρας όπως π.χ. ο Γιώργος Χειμωνάς. Ο βιολόγος Γιώργος Χασούρος στο υπό έκδοση βιβλίο του σχετικά με Ψυχανάλυση, αποδεικνύει ότι η ψυχανάλυση δεν υπάγεται στις φυσικές επιστήμες, ούτε στην ιατρική αφού "δεν υπάρχει πειραματική επιβεβαίωση των θεωρητικών και καθαρά νοησιαρχικών θεωρητικών συλλήψεων παρά μόνο αποσπασματικές ατομικές παρατηρήσεις κάποιων "ευφυών" ανθρώπων, για τον απλούστατο λόγο ότι τα ανθρώπινα ψυχικά φαινόμενα δεν είναι δυνατόν να αναπαραχθούν διατηρώντας πάντα σταθερές τις εξωτερικές(περιβάλλον, κοινωνία) και εσωτερικές(ψυχικός κόσμος) συνθήκες και ως εκ τούτου δεν μπορούν οι παρατηρήσεις να εχουν αντικειμενικότητα και καθολική ισχύ". Από την άλλη σε ψυχοθεραπεία, κατά τα σύγχρονα δεδομένα υποβάλλονται όχι μόνο οι πάσχοντες εκ διαπιστωμένων ιατρικώς διαταραχών του νευρικού συστήματος, αλλά κάθε "πάσχων" εκ διαταραχών του συναισθήματος κ.λ.π. ακόμη και κάθε άνθρωπος μπορεί χωρίς συγκεκριμένο πρόβλημα να περνάει από ψυχοθεραπευτικά τεστ, όπως πρότεινε ο π. Β. Θερμός να γίνει για ορισμένους ιερείς (παραπομπή στο "ιερωσύνη ως ψυχολογικό γεγονός").

Σε τι συνίσταται η ψυχανάλυση-ψυχοθεραπεία; "Η θεραπεία δια της ψυχανάλυσης" λέει ο Freud "έγκειται στην ανταλλαγή λέξεων, μεταξύ ιατρού και ασθενούς. Ο ασθενής ομιλεί, διηγείται τις εμπειρίες του από την περασμένη ζωή του, καθώς και τις απόψεις του για τη σημερινή, αντιδρά συγχέει και εκθέτει τις επιθυμίες και τις συγκινήσεις του. Ο ιατρός προσπαθεί να κατευθύνει τον ειρμό των ιδεών του πάσχοντος σ ένα προκαθορισμένο σημείο, ξυπνά τις αναμνήσεις του, προσανατολίζει την προσοχή του προς ορισμένους τομείς, του δίνει επεξηγήσεις και παρακολουθεί τις αντιδράσεις που προξενούνται στον άρρωστο".[2] Αυτή είναι η δουλειά του ψυχοθεραπευτή, αλλά μη φανταστεί κανείς ότι αυτό γίνεται πάντα σ ένα ήρεμο κλίμα, σα μια εξομολογητική ήπια συζήτηση. Ο ψυχοθεραπευτής προσπαθεί να κατέβει στα άδυτα της ψυχής του πελάτη του, στο χώρο τού λεγομένου ασυνειδήτου και να ανασύρει από κει αναμνήσεις καταχωμένες, απωθήσεις, ποικίλα τραύματα. Να τα επαναφέρει στη συνείδηση και να τα θεραπεύσει. Πρόκειται για ένα βίαιο σκάψιμο της ψυχής, για μια ανίερη, καθ ημάς εισβολή στον κρύφιο χώρο της ψυχής χωρίς το σκάφανδρο της Χάριτος.

Οι μέθοδοι ποικίλλουν. Παλιότερα ο Φρόυντ χρησιμοποίησε την ύπνωση, τον υπνωτισμό, όπως και οι δάσκαλοί του ψυχίατροι που ήσαν επηρεασμένοι από την παραψυχολογία του Mesmer.Στη συνέχεια κατέφυγε στην ερμηνεία των ονείρων, μια μέθοδο προσφιλή σε πολλούς ψυχοθεραπευτές. Τα όνειρα έχουν γι αυτούς προσδιοριστική σημασία. Διαβάζοντας το κεφάλαιο "ο συμβολισμός στο όνειρο" στο βιβλίο του Φρόυντ "Εισαγωγή στην ψυχανάλυση"[3] γεννώνται αισθήματα καγχασμού και αηδίας αφού το να δει κανείς στον ύπνο του μπαστούνια, κορμούς, μαχαίρια, όπλα, σπαθιά, βρύσες, κοντυλοφόρους σφυριά κ.λ.π. σημαίνει απωθημένα σύμβολα του φαλλού, ενώ ιδωμένα στο όνειρο πηγάδια, σπηλιές, κοιλώματα, βάζα, πλοία σπίτια ακόμα η εκκλησία και τα παρεκκλήσια(!) κ.λ.π. είναι σύμβολα του γυναικείου γεννητικού οργάνου. Αυτή η σημασία στην αξία των ονείρων εκ μέρους του Φρόυντ δεν είναι ασχετη από τις θρησκευτικές του καταβολές. Όπως γράφει ο Γ. Χασούρος παραπέμποντας στον ψυχολόγο Ιωάννη Νέστορος "ο πατέρας του τον ανέθρεψε σύμφωνα με τις αρχές της Εβραϊκής χασιδικής αίρεσης στην οποία ανήκε και της οποίας πολλά στοιχεία έχουν καταπληκτική αντιστοιχία με τις θεωρίες του Φρόυντ. Μεταξύ αυτών είναι... "η ενασχόληση με το σεξ (λίμπιντο).. οι τελετουργικές εξομολογήσεις στον ραβίνο..και η πίστη στη συμβολική ερμηνεία των ονείρων". αν επιμένουμε στη συμβολική των ονείρων το κάνουμε γιατί ακόμη και θρησκευόμενοι ψυχίατροι-ψυχοθεραπευτές ταλανίζουν τους "αναλυομένους" ζητώντας τους να καταγράφουν καθημερινά και να περιγράφουν στη συνέχεια στους ιδιους ό,τι ανοησίες βλέπουνε στον ύπνο τους. Στην πραγματικότητα μετατρέπονται σε...ονειροκρίτες του παρελθόντος αντίθετα από την προειδοποίηση της Αγίας Γραφής :" τα ενύπνια επλάνησαν πολλούς"( ). Επίσης υπάρχει η μέθοδος της ψυχοθεραπείας δια των εικόνων, κατά την οποία ο "αναλυόμενος" ζωγραφίζει ελεύθερα ό, τι του έρχεται στο νού και ο... σοφός ψυχοθεραπευτής εξηγεί μ αυτές τις καρικατούρες τι συμβαίνει στο βάθος της ψυχής! Υπάρχουν όμως κι άλλες πάμπολλες μέθοδοι ανάλογα με τη σχολή που ακολουθεί κάθε ψυχοθεραπευτής.

Κύριος μοχλός της Ψυχαναλύσεως είναι η συζήτηση Ψυχαναλυτή- ψυχαναλυομένου, στα πλαίσια μιας συνήθως 20λέπτου ή ημιώρου "ψυχαναλυτικής συνεδρίας". Πολλές φορές η συζήτηση είναι βασανιστική. Ο αναλυόμενος προκαλείται να φανερώνει τα εσώψυχά του. Είναι σα να "γδέρνει" την ψυχή του. Τα εκβάλλει όλα στο φως αλλά η θεραπεία δεν επέρχεται. Ορισμένα τραύματα, πικρές αναμνήσεις που έχουν σφραγίσει την προσωπικότητά του, δυσκολίες στην επικοινωνία, κακίες και μίση έχουν απωθηθεί στο βάθος της ψυχής. Πολλά απ αυτά δεν έχουν θεραπευτεί αλλά έχουν γίνει συνειδητά και με κόπο έχει καταλαγιάσει η κακή τους επίδραση, όσο γίνεται, στη ζωή του. Όταν για κάποιο πρόβλημα καταφύγει κάποιος σε ψυχαναλυτή, η ανάκληση στο παρόν με τις διαρκείς ερωτήσεις όλων των παλαιών εμπειριών και η ερμηνεία που τους δίνεται, πολλές φορές στην κυριολεξία τρελλαίνουν τον άνθρωπο, τον φέρουν πολλές φορές στην απελπισία και στην αυτοκτονία.

Μια άμεση συνέπεια της Ψυχαναλύσεως από τις πρώτες κιόλας συνεδρίες είναι η συχνά η ερωτική έλξη του αναλυομένου προς την αναλύτρια και της αναλυομένης προς τον αναλυτή της. Πρόκειται για τη λεγομένη "μεταβίβαση". Αν και ο Φρόυντ απαιτεί από τους αναλυτές να μην ανταποκρίνονται στον έρωτα των αναλυομένων, χωρίς όμως να τον περιφρονούν, γιατί αυτό θα ανακόψει την πορεία προς τη θεραπεία τους[4], στην πράξη έχουμε αντίθετα αποτελέσματα (πως μπορεί άραγε να χαλιναγωγηθεί το ερωτικό πάθος χωρίς την ενεργό παρουσία της Χάριτος;). Σύμφωνα με στατιστικές έρευνες ένα τεράστιο ποσοστό ψυχοθεραπευτών ενδίδουν στις ερωτικές διαθέσεις των πελατών τους με τραγικά αποτελέσματα. Στην καλλίτερη πάντως περίπτωση ο Ψυχαναλυτής εξιδανικεύεται κι όταν μάλιστα ο αναλυόμενος στερείται του νοήματος της ζωής τότε θεοποιείται και η εξάρτηση του αναλυομένου απ αυτόν είναι απόλυτη. Να μια περίπτωση εξομολογήσεως αναλυομένης στον ψυχαναλυτή της : "Σεις είσθε ο θεός μου επί της γης.." και "δεικνύουσα ένα εσταυρωμένον έλεγεν : "Αυτός δεν με εβοήθησεν. Σεις με βοηθείτε από πολλών μηνών". Μίαν άλλην φοράν διηγείται ότι ανέγνωσε την επί του όρους ομιλίαν και αιφνιδίως λέγει εν ταραχή: "Αυτό είναι μια φαινομενική ομορφιά. Κανείς δεν ημπορεί να την ακολουθήση...Εις σάς μανθάνω να ευρίσκω την οδόν δια να μη χαθώ..".

Πάντως παρά τον αρχικό ενθουσιασμό για την καινούργια ψευδοεπιστήμη, τα θεραπευτικά αποτελέσματα της ψυχαναλύσεως είναι ανύπαρκτα. Ο διακεκριμένος ψυχίατρος Τ. Szasz γράφει ότι ο Φρόυντ "δεν ανακάλυψε μια καινούργια επιστήμη...ούτε ανέπτυξε μια καινούργια μέθοδο θεραπείας της αρρώστειας, βασισμένη στον ελεύθερο συνειρμό, την μεταβίβαση" κ.λ.π.....Με δυο λόγια ο Φρόυντ επινόησε μία νέα ρητορική και την παρουσίασε σαν επιστημονική θεωρία και ιατρική θεραπεία". Ακόμα και στο χώρο της ψυχιατρικής δεν μπορεί να γίνει λόγος για θεραπεία της ψυχής. "Η Ψυχιατρική", όπως λέγει ο ψυχίατρος Αμπατζόγλου δεν θεραπεύει την ψυχή ούτε την προσωπικότητα. Μπορεί να συμβάλει σημαντικά ώστε κάποιος που πάσχει από μια ψυχική ασθένεια να υποφέρει λιγότερο ".

Πολλά βάσανα έχει επισωρεύσει η ψυχανάλυση στις ψυχές των ψυχαναλυομένων, αλλά ως Εκκλησία δεν είχαμε ασχοληθεί μαζί της επειδή ως ποιμένες αποτρέπαμε τους ανθρώπους απ αυτήν ως ένα κακής ποιότητος υποκατάστατο της ιεράς εξομολογήσεως. Κατά την Ορθόδοξο πίστη και εμπειρία η παρεχομένη Χάρις κατά την Εξομολόγηση, η ίαση της ψυχής, η συμβουλευτική του πνευματικού πατρός, ο διδόμενος κανόνας προσευχής νηστείας και τα λοιπά πνευματικά μέσα είναι υπερεπαρκή για κάθε προσερχόμενον στην Εκκλησία.

Αν και είχε προηγηθεί η ημερίδα "Θεολογία και Ψυχιατρική" στο πνευματικό κέντρο του Αγίου Γεωργίου Λειβαδιάς, το κύριο ερέθισμα και μάλιστα επώδυνο για ασχοληθούμε με την ψυχανάλυση ήλθε με την αναγνωσθείσα στους ναούς μας 2677 Εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου, η οποία ορθά μεν προέτρεπε τους Χριστιανούς "να περιβάλουν" τους ψυχικώς πάσχοντας " με πολλή αγάπη και να τους αντιμετωπίζουν, όπως κάθε άλλο συνάνθρωπο που φέρει κάποια φυσική αδυναμία, χωρίς διάκριση η προκατάληψη", από την άλλη όμως παραινούσε "τους πνευματικούς της Εκκλησίας να παραπέμπουν εγκαίρους στους "ειδικούς" τους αδελφούς μας που χρειάζονται ψυχιατρική βοήθεια και να συνεργάζωνται μαζί τους, τους δε επιστήμονες (ψυχιάτρους, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς) να συνεργάζωνται με τους κληρικούς". Αυτή δε την παραίνεση εστήριζε η Εγκύκλιος στην υπόθεση ότι "οι ανά τον κόσμο επιστήμονες έχουν πραγματοποιήσει μεγάλες προόδους στη θεραπεία" των ψυχικών νόσων. Ακολούθησε η οργάνωση σεμιναρίου εκπαιδεύσεως κληρικών στα ψυχιατρικά θέματα, ενώ μια ματιά στο πρόγραμμα των σχολών Γονέων της Αρχιεπισκοπής Αθηνών πείθει για την από έτος σε έτος αυξανόμενη συμμετοχή ομιλητών στις ενορίες από το χώρο των ψυχιάτρων, ψυχολόγων, ψυχοθεραπευτών, ως απολύτως απαραιτήτων προς καθοδήγηση των γονέων για τις μεταξύ τους σχέσεις, για τη σχέση με τα παιδιά τους, για αντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων, για μια τελοσπάντων ισορροπημένη κι ευτυχισμένη ζωή. Ευνόητο ότι οι εν λόγω ομιλητές θα εξασφαλίζουν και την αρκούσαν πελατεία, αφού σαν "ειδικοί" ισχυρίζονται στις διαλέξεις τους ότι μπορούν άνετα μέσα από τις "συνεδρίες" τους να... "ψυχοθεραπεύσουν" κάθε άνθρωπο μικρό η μεγάλο.

Στο σημείο αυτό, πριν προχωρήσουμε, κρίνουμε απαραίτητο το διαχωρισμό της Ψυχιατρικής κυρίως της Νευρολογίας από την ψυχανάλυση-ψυχοθεραπεία. Οι Ψυχίατροι-Νευρολόγοι, όταν παραμένουν στα όριά της επιστήμης τους, εξετάζουν τους ασθενείς τους και τους παρέχουν μαζί με τις στοργικές τους, ανθρώπινες συμβουλές, τις οποίες κάθε γιατρός προσφέρει στους ασθενείς του, τα φάρμακα που απαιτούνται για να ανακουφισθεί ο μανιοκαταθλιπτικός ή ο σχιζοφρενής, ο παρανοϊκός, κάθε επικίνδυνος για τη ζωή του η τη ζωή των άλλων, κάθε δεινώς βασανιζόμενος από ψυχική νόσο. Μόνο ανακούφιση κι αυτοσυγκράτηση κι αυτές σχετικές κι όχι βέβαια ιαση στις μόνιμες ψυχικές ασθένειες (ψυχώσεις) μπορεί να προσφέρει ο νευρολόγος, παρεμβαίνοντας διορθωτικά στη λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Μιλάμε για ιατρική. Δυστυχώς από κεί και πέρα τη σκυτάλη για τη "θεραπεία" της ψυχής, με το ζόρι παίρνουν οι ψυχαναλυτές-ψυχοθεραπευτές η οι ψυχίατροι που εκπαιδεύονται πλέον στην ψυχοθεραπεία αναμειγνύοντας την ιατρική με μια ψευδο-φιλοσοφία. Ξεκινούν από το δεδομένο γι αυτούς ότι υπάρχει ασαφής "διάκριση των κλινικών οντοτήτων σε ψυχώσεις, νευρώσεις, διαταραχές προσωπικότητος κ.λ.π."[5] για να περιλάβουν στη "θεραπεία" τους κάθε άνθρωπο αποκλίνοντα, κατά τη γνώμη τους και τη ψυχαναλυτική σχολή που ακολουθούν, από την συνηθισμένη συμπεριφορά και προχωρούν σταδιακά στην απαίτηση να θεραπεύουν, να προλαμβάνουν ψυχικές παθήσεις, να συμβουλεύουν κάθε άνθρωπο, κάθε ηλικίας, σε κάθε χώρο: εκπαιδευτικό, εργασιακό κ.λ.π. Καταλήγουν δε με ένα διονυσιακό ενθουσιασμό να απαιτούν και δυστυχώς να το κατορθώνουν να εισέλθουν στα άδυτα της εκκλησιαστικής ζωής, με την τάση να κυριαρχήσουν στην αγωγή των χριστιανών, να υποκαταστήσουν στην πραγματικότητα το μυστήριο της Εξομολογήσεως, το κήρυγμα, με λίγα λόγια να έχουν τον τελευταίο λόγο, ως "ειδικοί" για κάθε ζήτημα! Υπερβάλλουμε; Θα τα αποδείξουμε στη συνέχεια.

Τώρα θέλουμε να δείξουμε που βρίσκεται η αντίθεση μας σχετικά με την εισβολή της ψυχαναλύσεως στη ζωή της Εκκλησίας. Κατ αρχάς διερωτώμεθα : δικαιούμεθα ως πνευματικοί να παραπέμπουμε τις ψυχές που μας εμπιστεύθηκε ο Χριστός στους ψυχοθεραπευτές για να τις θεραπεύσουν από προβλήματα χωρίς τη βοήθεια της ακτίστου χάριτος; Οι θεραπευτές αυτοί χρησιμοποιούν τη "μαγεία" των λέξεων, και άλλες μεθόδους για να θεραπεύσουν[6]. Είναι δέσμιοι φροϋδικών ή και άλλων ψυχαναλυτικών προκαταλήψεων, αναλόγως της σχολής που ανήκουν κι ανάλογα εφαρμόζουν τις "θεραπευτικές" τους μεθόδους. Κι είναι πάνω από 400 οι σχολές αυτές. Πως λοιπόν μοιράζουμε την αδιαίρετη ψυχή σε κομμάτια και λέμε στους χριστιανούς: "Αυτό το κομμάτι θα εμπιστευθείς σε μένα δια της εξομολογήσεως, αυτό στον ψυχοθεραπευτή για να σε θεραπεύσει από τα συμπλέγματά σου, τα άγχη και τις φοβίες σου". Δεν θα πρέπει να δεχθούμε τον όλο άνθρωπο, να τον προσλάβουμε, όπως προσέλαβε όλον τον άνθρωπο ο Χριστός στην άκτιστο χάρη, και που τη δωρίζει ο Χριστός δια της εξομολογήσεως δια της Κοινωνίας των αχράντων μυστηρίων, δια της προσευχής; Δε θα πρέπει να τον ακούσουμε με προσοχή και σεβασμό, να του προσφέρουμε την συμβουλή μας, την άφεση, το επιτίμιο, ώστε συν τω χρόνω να ιαθεί;

Έπειτα, μπορεί ο ψυχαναλυτής να γνωρίσει το βάθος της ψυχής του ανθρώπου, αφού μόνον ο Θεός "άβυσσον και καρδίαν εξίχνευσεν"(Σοφ. Σειράχ 42,18); Διαβάζουμε κι αλλού: "Συ επίστασαι τας καρδίας μονώτατος" (Β΄Παραλειπ. 6, 30). Μόνο λοιπόν ο Θεός γνωρίζει το βάθος της ανθρωπίνης υπάρξεως και οι άγιοι στο μέτρο που τους το αποκαλύπτει ο Θεός διότι όντες πνευματικοί πάντα ανακρίνουν υπ ουδενός δε ανακρίνονται (Α΄Κορ. 2,15). Αλλά και οι λοιποί πνευματικοί εξετάζουν το βάθος της ψυχής των εις αυτούς προσερχομένων σύμφωνα με τις ορθόδοξες προδιαγραφές, επικαλούμενοι το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, εφ όσον πρόκειται για Μυστήριο της Εκκλησίας και όχι για απλό διάλογο, πιστεύοντες ότι το Πνεύμα το άγιο ενεργεί οντως σε κάθε ψυχή αναλόγως της προαιρέσεως της. όλη αυτή η εργασία γίνεται με απόλυτο σεβασμό στο ανθρώπινο πρόσωπο, με χριστοδιακριτικότητα και ελευθερία. Και βλέπουμε τους ανθρώπους με ποικίλα προβλήματα όταν κι αυτοί εμπιστευθούν τον Θεό να θεραπεύονται και να χαίρονται εν Χριστώ τη ζωή τους.

Ο μερισμός της ψυχής που επιτηδεύονται οι χριστιανοί και δη κληρικοί ψυχοθεραπευτές με τον αντίστοιχο επιμερισμό εργασίας μεταξύ πνευματικού και ψυχαναλυτού βασίζεται σε μια δυσπιστία στην ενέργεια της Θείας Χάριτος ή ση μια νομική η μονοφυσιτικού τύπου θεώρηση της σωτηρίας, της εν Χριστώ ελευθερίας της σχέσεως με το Θεό, της πνευματικής ζωής, που εν τέλει δεν έχει ορατά αποτελέσματα στη ζωή μας. Επειδή ηχεί βαρειά η κατηγορία θεωρώ καλό να παραθέσω παραδείγματα:

α) π. Β. Θερμός: "αν και όταν τα ψήγματα ελευθερίας του προσώπου οδηγήσουν τα βήματά του στην εξομολόγηση η στην ψυχοθεραπεία, και αν το πρόσωπο συνεργήσει στη θεραπεία του στα δύο αυτά πλαίσια...η ύπαρξη εξέρχεται από τη νομοτέλεια τήε φθοράς και απολαμβάνει περισσότερη ελευθερία. αν θέλει, μπορεί να την στρέψει προς τον Θεό, εξ ου και ο σωστικός χαρακτήρας της εξομολογήσεως. αν δεν θέλει, μπορεί απλώς να χαρεί την ελευθερία της, το ύψιστο στοιχείο του "κατ εικόνα", γεγονός όχι λιγότερο χαρμόσυνο. Να γιατί μέσα στους χαμηλόφωνους "η αγωνιώδεις τόνους της ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας συντελείται μία διαδικασία, οχι αμεσα λυτρωτικού χαρακτήρα, όπως η εξομολόγηση, αλλά πάντως με συνέπειες οντολογικής τάξεως".[7]

β) π. Νεκτάριος Αντωνόπουλος: "Ο πνευματικός...χρειάζεται να γνωρίζει τα όριά του. Σκοπός του είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο στην πνευματική ζωή και κατά προέκταση στη σωτηρία. αν δεν το κάνει αυτό, δεν έχει λόγο ύπαρξης. αν μπαίνει σε ξένα χωράφια, τότε ο εξομολογούμενος που έχει κάποια ψυχολογικά πτοβλήματα, καλύτερα να πάει στον ψυχίατρο που τα ξέρει καλύτερα.." Πιο κάτω ο ίδιος αναφερόμενος στις περιπτώσεις ανθρώπων που παθαίνουν κάποιο σόκ από την απώλεια προσφιλών τους προσώπων γράφει: "αν ο ψυχίατρος, σεβόμενος και αυτός τα όριά του μπορεί να βοηθήσει στο ξεμπλοκάρισμα, δεν νομίζω ότι έχουμε το δικαίωμα να το αρνηθούμε και να τον υπονομεύσουμε. Εδώ όμως μπορούμε να διακρίνουμε τα όρια. Ο ψυχίατρος ίσως μπορέσει να βοηθήσει τον εξομολογούμενο να ξεπεράσει αυτό το γεγονός και να επανέλθει στη ζωή με ευτυχία. Ο πνευματικός έχει στόχο να τον βοηθήσει να ζήσει το πνευματικό νόημα του θανάτου και της ζωής"[8]

γ) π. Αντώνιος Στυλιανάκης :Στην ιστοσελίδα του του έγινε η ακόλουθη ερώτηση: "έχω κατάθλιψη, όλα τα βλέπω σκούρα και δε με γεμίζει τίποτε, καμμιά φορά αναρωτιέμαι γιατί ζω...και δεν ξέρω τι πρέπει να κάνω. Να πάω σε ψυχαναλυτή η να εξομολογηθώ;" Απάντηση: " αυτά όλα ακούγονται σαν συμπτώματα μιας ψυχολογικής κατάστασης που λέγεται κατάθλιψη. Νομίζω ότι είναι καλό να συμβουλευθείτε ένα ψυχίατρο- ψυχοθεραπευτή. Τώρα αναφορικά με την εξομολόγηση δεν ξέρω γιατί τα συνδέετε; Σκοπός της δεν είναι να νοιώσεις καλά αλλά να νοιώσει κανείς μετάνοια ενώπιον του Θεού και να εξαγορευτεί τις αμαρτίες του.."

Με το μερίδιο λοιπόν της ψυχής που εκχωρούμε προς θεραπεία στους ψυχαναλυτές όχι μόνο δεν επιτυγχάνουμε ίαση αλλά οδηγούμε τους χριστιανούς σε μια πνευματική σχιζοφρένεια αφού, μαζί με μας, κι εκείνοι μπερδεύουν τους ρόλους ιερέως - ψυχοθεραπευτού και σταδιακά εναλλάσσουν την προσελευσή τους πότε εδώ και πότε εκεί για να βοηθηθούν στα ψυχολογικά τους χωρίς τίποτα να καταφέρνουν. Και τι να επιτύχουν; Ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος δόκτωρ φιλοσοφίας και θεολογίας έλεγε ότι οι ψυχολόγοι γενικά σαν πρότυπο ψυχικώς υγιούς έχουν το πεπτωκότα άνθρωπο όχι τον αγαπώντα παθόντα και αναστάντα Θεάνθρωπο. Με βάση λοιπόν αυτόν τον άνθρωπο της πτώσεως "κανακεύουν" τη φιλαυτία των αναλυομένων κι όλα τα πάθη τους. Από την εξομολογητική μας πείρα γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι ψυχοεπαγγελματίες παραπέμπουν κάθε άνθρωπο με προβλήματα σε σεξουαλική εκτόνωση. Τους αγάμους στην πορνεία, τους εγγάμους στη μοιχεία δείχνοντας έτσι την εξάρτησή τους από τη φροϋδική θεωρία της λίμπιντο. Τους παρακινούν σε διαζύγια και βέβαια παρέχουν τη βοήθεια τους αντί παχυλών αμοιβών.

Μ' όλα τούτα θέλουμε να πούμε ότι κανένα "ξεμπλοκάρισμα" δε γίνεται στα συναισθήματα των προβληματικών ανθρώπων, καμμιά θεραπεία, καμμιά ισορροπία. Αν κάποιοι έχουν βοηθηθεί είναι επειδή κάποιοι απ τους ψυχοθεραπευτές τους άκουσαν με καλωσύνη, επειδή τους παρηγόρησαν ανθρώπινα, επειδή τους στήριξαν βάζοντας κατά μέρος τις ψυχαναλυτικές τους θεωρίες και εμμονές, πολύ περισσότερο δε αν τους ώθησαν σε ζωντανή σχέση με την Εκκλησία. Αλλ' αυτό δεν είναι ψυχοθεραπεία, είναι φιλαδελφία και αγάπη, πράγματα αδιανόητα για τον ιδρυτή της Ψυχανάλυσης : "Δεν σκοτίζομαι πολύ για το καλό και το κακό, αλλά κατά κανόνα δεν συνάντησα το καλό στους ανθρώπους παρά ελάχιστα. Καθόσον γνωρίζω, οι περισσότεροι είναι αποβράσματα είτε επικαλούνται κάποιες από τις ηθικές είτε καμμία".[9] Γι αυτό προτιμούσε την παρέα των ζώων από την παρέα των ανθρώπων (Το Βήμα (ειδικό τεύχος 15, 13-1-2002). Με την "επιστημονική" ψυχοθεραπεία λοιπόν όχι μόνο δε γίνεται ξεμπλοκάρισμα, αλλά εμπλοκή της ψυχής, αφού το κουβάρι των παθών, των τραυμάτων των ποικίλων προβλημάτων με το "τράβηγμα" του ψυχαναλυτή γίνεται πιο μπερδεμένο, ο αναλυόμενος πιο εξαρτημένος από τον ψυχοθεραπευτή και τις θεωρίες του, ο Θεός γι αυτόν πιο απόμακρος, αφού η σωτηρία, όπως του λένε οι "χριστιανοί" ψυχοθεραπευτές, δεν έχει θεραπευτικές επιπτώσεις στον τραυματισμένο ψυχισμό του.

Ας δούμε τώρα σε μια δεύτερη ενότητα την εμπλοκή των λειτουργών, των ιερέων, την μεθοδευόμενη "δέση" τους στην ψυχανάλυση.

Η πρώτη προσπάθεια εμπλοκής τους γίνεται με την προαναφερθείσα Εγκύκλιο δια της οποίας προτρέπονται οι κληρικοί να παραπέμπουν στους "ειδικούς" (ψυχιάτρους, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές) "όσους αδελφούς μας χρειάζονται ψυχιατρική βοήθεια και να συνεργάζωνται μαζί τους". Στην ψυχιατρική βοήθεια περιλαμβάνεται, κατά την Εγκύκλιο, και η ψυχοθεραπεία που ασκούν οι "ειδικοί" για να θεραπεύσουν ψυχικές παθήσεις που προέρχονται από "τραυματικά γεγονότα της ζωής" η "νοσηρές σχέσεις στα πλαίσια της οικογένειας και της κοινωνίας". Έτσι οι ιερείς- πνευματικοί κρίνονται ουσιαστικά ανεπαρκείς για να αντιμετωπίσουν τα ψυχικά προβλήματα των ανθρώπων δια της Χάριτος που ενεργεί κατά το Μυστήριο της Εξομολογήσεως, δια της εξαγορεύσεως, της κατά Αγίους πατέρας συμβουλευτικής και των εν γένει πνευματικών μεθόδων. Απαιτούνται οι "ειδικοί" με τις ειδικές γνώσεις και μεθόδους. Ο Βαρλααμικός πειρασμός της θεραπείας της ψυχής δια των κοσμικών γνώσεων είναι εμφανής.

Επειδή όμως οι ιερείς αντιστέκονται σ αυτή τη λογική, όχι για συντεχνιακούς λόγους, όπως υπονοούν μερικοί, αλλά για να μην προδώσουν την παρακαταθήκη της ιερωσύνης τους κι επειδή έχουν αντίθετη εμπειρία, μεθοδεύεται η υποταγή τους με διάφορους τρόπους :

α) με διαρκή υποτίμηση του ήθους και της μορφώσεως τους. έτσι ο π. Φιλόθεος Φάρος γράφει: "ο κληρικός συνήθως κατέχεται από ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας, θεωρεί τον εαυτό του σαν κάποιο που βρίσκεται στο χαμηλώτερο σκαλοπάτι της καθιερωμένης επαγγελματικής ιεραρχίας".[10] "Είναι ένα επαγγελματίας προσευχητής", "εξυπακούεται ότι (οι κληρικοί) δεν προσεύχονται όταν κάνουν τα πέντε ευχέλαια, τους δέκα γάμους, τις δέκα βαπτίσεις, τους είκοσι αγιασμούς, τα πενήντα τρισάγια στο νεκροταφείο πηδώντας από τάφο σε τάφο". "Σ αυτή την περίπτωση ο κληρικός κάνει τα εξωτερικά της προσευχής, όπως οι ιερόδουλες κάνουν τα εξωτερικά του έρωτα"[11]ενώ ο π. Βασίλειος Θερμός γράφει : "οι άνθρωποι αισθάνονται προς τους κληρικούς ό.τι και προς τα νεκροταφεία. Είναι ιερά, προκαλούν φόβο και βρίσκονται έξω από τη ζωή"[12] κι αλλού "χειροτονούμε περιφερόμενα ανέκδοτα για να ποιμάνουν ψυχές.[13]

β) Συνεχώς τονίζεται η ανεπάρκεια των ιερέων ως προς την ποιμαντική τους συμβουλευτική σε σύγκριση με την "επιστημονική" βοήθεια που παρέχουν μέσω ειδικών γνώσεων και τεχνικών οι "ειδικοί". Έτσι στο βιβλίο του " Αναζητώντας το πρόσωπο" ο π. Β. Θερμός παρουσιάζει τέσσερα περιστατικά "αναλυομένων" τους οποίους οι πνευματικοί έβλαψαν αφάνταστα, ενώ στην ημερίδα της Λειβαδιάς μια γυναίκα αφήνεται σκόπιμα να φανερώσει την ανεπάρκεια του εξομολόγου και της εξομολογήσεως σε αντίθεση με την ουσιαστική βοήθεια της ψυχοθεραπείας: " έβγαινα από την εξομολόγηση αλλά συνέχιζα να νοιώθω το ίδιο ψυχοπλάκωμα, την ίδια δύσπνοια, το ιδιο άγχος...όσο να περάσει η εβδομάδα έπρεπε να ξανατρέχω στον παπά, να ξαναπώ τα ίδια, ξανά πάρε άφεση παιδί μου και φύγε, κ.ο.κ. Πολύ αργότερα, όταν πια μπήκα σε ψυχοθεραπείες διαφόρων ειδών και ιδιοτήτων, εφτασα σ ένα σημείο η με φτάσανε, ώστε άρχισα να ψάχνω μέσα μου, ώσπου ανακάλυψα ότι στην ψυχή μου υπήρχε ένα μίσος αβυσσαλέο ενάντια στη μάνα μου...Το Θεό τον έβλεπα σαν ένα σαδιστή, ο οποίος αφού είχε δώσει τις μεγάλες επιθυμίες για αγάπη, για έρωτα, για σεξουαλικότητα, από την άλλη σου έλεγε όχι, απαγορεύεται, αυτό δεν θα το κάνεις!..καταθέτω αυτή την προσωπική εμπειρία, για να πω επίσης ότι ύστερα από πολλά χρόνια θεραπείας αγαπώ τη μάνα μου..."[14]

γ) Μεθοδεύεται επίσης η υποτίμηση του ιερέως, ως ιερέως δια του ευτελισμού της ιερατικής περιβολής. Σε ειδική ημερίδα για τα ράσα ο εισηγητής, παπάς -ψυχολόγος, με ψυχαναλυτικά τεχνάσματα προσπάθησε να χειριστεί ψυχολογικά το ακροατήριο του ταυτίζοντας την ιερατική αμφίεση με τη στολή του αστυνομικού. Μέσω αυτής (συνοψίζω εδώ τις απόψεις του) ο παπάς, είπε, προσπαθεί να εμπνεύσει συστολή και υποταγή, επισφραγίζει τον κληρικαλισμό, μοιάζει με ισλαμιστή. Επίσης το ράσο του δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα: εξωθείται σε αποξένωση από τις ανθρώπινες διαστάσεις του ψυχισμού του, αναγκάζεται να υιοθετήσει ένα προσωπείο αγγελισμού, διασπάται η προσωπικότητά του. Με το ράσο του ο παπάς προκαλεί το θυμό και την περιφρόνηση των ανθρώπων, δημιουργεί προβλήματα στην πρεσβυτέρα και τα παιδιά του.

Μ' αυτές τις μεθόδους επιχειρείται η μετάθεση του ιερέως στην κατάσταση της κακομοιριάς. Να νοιώσει από άρχοντας, δηλαδή ποιμένας και διδάσκαλος, ένας επαγγελματίας ελλιπής, απαξιωμένος. Κι ύστερα αμέσως του προσφέρεται η δυνατότητα να αναβαθμισθεί θητεύοντας σε ψυχολογικά σεμινάρια, όπως το 10μηνο σεμινάριο που έγινε στον άγιο Χαράλαμπο Ιλισίων υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρίας με ουσιαστικό σκοπό να καταστή ένας μεσάζοντας, ένας διεκπεραιωτής προς τους "ειδικούς". Πρόκειται για μια άλλη προσπάθεια εμπλοκής τον ιερέων στον ψυχαναλυτικό ολοκληρωτισμό. Λέει κι ο π. Β. Θερμός ότι αυτό που ζητείται μέσω της ψυχολογικής εκπαιδεύσεως των ιερέων είναι " να είναι σε θέση να επιτύχουν την ευκταία συνεργασία με τους ειδικούς και να αποκτήσουν ψυχοθεραπευτικές δεξιότητες"[15]. Aδυνατεί επομένως κατά τους ψυχοθεραπευτές" ή μάλλον -συγχωρείστε μου την ακραία φράση- τους "ψυχοβγάλτες", η εξομολόγησις, η Χάρις να θεραπεύσει τα δήγματα του ψυχοφθόρου οφεως και πρέπει όπως οι δεξιοτέχνες μουσικοί, ακροβάτες, τεχνικοί, διπλωμάτες να εφοδιασθεί και ο πνευματικός με δεξιότητες ψυχαναλυτικές για να θεραπεύσει τα ποικίλα προβλήματα, να διορθώσει τα συναισθήματα να ισορροπήσει τις διαταραγμένες συζυγικές και γονεϊκές σχέσεις κ.λ.π. Όπου δεν επαρκούν οι δεξιότητές του, οφείλει ο κληρικός "τουλάχιστον να ζητήσει την βοήθεια ειδικού".[16]

Μια τρίτη προσπάθεια εμπλοκής των ιερέων στην ψυχανάλυση έγινε με την πρόταση που έκανε στην ημερίδα της Λειβαδιάς ο ψυχίατρος Κυριαζής να ενταχθούν οι ιερείς, θεολόγοι, παιδαγωγοί "σε προγράμματα ψυχαναλυτικού τύπου θεραπείας (ατομικής, ομαδικής) από κατάλληλα εκπαιδευμένους ψυχοθεραπευτές". "Αυτό θα βοηθούσε τους ενδιαφερομένους να εμβαθύνουν σε θέματα προσωπικής ψυχολογικής αυτογνωσίας και θεραπείας, ενώ θα ήταν δυνατόν ακόμη και να διευκολύνουν τον πνευματικό τους αγώνα προς την οικείωση των δωρεών του πνεύματος, παράλληλα δε θα τους όπλιζε εκπαιδευτικά για μια περισσότερο αποτελεσματική δράση στο συμβουλευτικό και ποιμαντικό τους έργο".[17] Με περισσότερη θρασύτητα άλλος κληρικός-ψυχοθεραπευτής διερωτάται "μήπως θα ήταν σκόπιμη η ενθάρρυνση κάποιων υποψηφίων η κληρικών να δεχθούν ψυχοθεραπεία, έστω και εν απουσία συγκεκριμένου προβλήματος"(!)[18]

Η πιο επικίνδυνη πάντως προσπάθεια εμπλοκής των κληρικών στην ψυχανάλυση γίνεται με την πρόταση από κληρικούς ψυχοθεραπευτές να θεσπισθεί "υποχρεωτική γνωμοδότηση συμβουλίου από κληρικούς και ψυχολόγους-ψυχιάτρους για την καταλληλότητα υποψηφίου κληρικού. Η γνωμοδότηση θα εκδίδεται 2 ξεχωριστές φορές που θα απέχουν μεταξύ τους 3 χρόνια και δεν θα έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα"[19]

Εννοείται ότι η επιτροπή αυτή θα εξετάζει τους υποψηφίους κληρικούς ως προς την ψυχική τους ισορροπία, αποκλείοντας από την ιερωσύνη όσους, κατά την κρίση και τις φροϋδικές και λοιπές ιδεοληψίες των ψυχιάτρων, πάσχουν από ποικίλες διαταραχές του ψυχισμού τους. Για να αντιληφθούμε ποιοί είναι οι ευσεβείς μάλλον οι ασεβείς πόθοι όσων μεθοδεύουν τέτοιες... ιεροεξεταστικές επιτροπές διαβάζουμε σε βιβλίο του π. Θερμού ότι "η περίπτωση του φανατικού είναι μία από τις διαταραχές" του ψυχισμού [20] ενώ ο π. Αδαμάντιος Αυγουστίδης στο βιβλίο του από το οποίο εξετάζονται οι σπουδαστές της Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής εξηγεί ότι στα "φαινόμενα θρησκευτικού φανατισμού και φουνταμενταλιστικών αποκλίσεων περιλαμβάνονται "η συνεχής και συχνά αθεολόγητη ενασχόληση με τον αντίχριστο η το 666, τη μαγεία και τους εχθρούς της πίστης" ενώ κατατάσσει στους πάσχοντες από μισαλλόδοξη θρησκευτικότητα όσους αξιολογούν τους κληρικούς "με κριτήριο τα πλέον ασήμαντα στοιχεία:μαλλιά, γένια, φάρδος στα μανίκια, ξύλινη ιεροπρεπής γλώσσα" όσους ζητούν "την επιστροφή στην καθαρότητα", όσους διακρίνονται "για ανορθολογική και αδιάκριτη υποταγή σε κάθε παραδοσιακόμορφο σχήμα".[21]

Αντιλαμβάνεται κανείς που μπορεί να οδηγήσει αυτή η επιμελώς κατασκευασμένη ευρύτητα του όρου "φανατισμός" και "φουνταμενταλισμός". Κατ αρχάς, φωτογραφίζει και φακελώνει το ορθόδοξο παραδοσιακό φρόνημα-δεν αρνείται βέβαια κανείς και την περίπτωση ακραίων τοποθετήσεων από "ευαίσθητα" ατομα- και εν συνεχεία, ακυρουμένης κατ ουσίαν της συμμαρτυρίας του πνευματικού πατρός, αποκλείει από την ιερωσύνη μέσω των γνωμοδοτήσεων των επιτροπών από ψυχιάτρους κάθε εμφορούμενο από ορθόδοξο φρόνημα υποψήφιο, ενώ γίνεται ευμενώς αποδεκτός όποιος δεν ασχολείται με θεολογικές συζητήσεις, όποιος κοινωνεί με τους άλλους "με την αμεσότητα του συναιασθήματος" δεδομένου ότι, όπως λέγει ο π. Β. Θερμός "οι έννοιες, οι σκέψεις, οι ιδέες μας διαιρούν, ενώ τα συναισθήματα μας ταπεινώνουν"[22]

Στην τρίτη ενότητα θα δούμε και την άμεση με τα λειτουργικά θέματα εμπλοκή της ψυχανάλυσης. Στις προηγούμενες ενότητες αναφερθήκαμε στην ψυχαναλυτική μέταχείριση της εξομολογήσεως, της ιερατικής περιβολής, της εν γένει εκκλησιαστικής παραδόσεως. Όσον αφορά στην εξομολόγηση συμπληρώνουμε εδώ ότι κατηγορείται από τους κληρικούς ψυχοθεραπευτές με βάση τις εμμονές τους, ως "ανελεύθερη"και "δικανική" χρήζουσα "θεολογικής διερευνήσεως" και αποκαταστάσεως του εκκλησιολογικού της χαρακτήρα, ασφαλώς, προσθέτουμε, με τη βοήθεια ψυχαναλυτικών τεχνικών. Αυτό το λέμε επειδή, κατ αυτούς, αφ῾ ενός είναι δεδομένεςοι ομοιότητες της ψυχοθεραπείας με την ποιμαντική πρακτική αφ ετέρου "η εξομολόγηση δεν είναι κατ ανάγκην θεραπευτική διαδικασία" κι " όταν ένας πνευματικός θελήσει να κάνει τον θεραπευτή μπορεί να κάνει ζημιά" "Δουλεύει σε φαρμακείο χωρίς να είναι φαρμακοποιός" "Πρέπει να έχει το χάρισμα του ποιμαντικού συμβούλου". Έτσι χωρισμένη βίαια η ποιμαντική συμβουλευτική και η συνακολουθούσα παρεχομένη θεραπεία από την εξαγόρευση των αμαρτιών και την άφεση πέφτει στα νύχια των εκπαιδευμένων στην "ποιμαντική φροντίδα" ψυχοθεραπευτών.

Αλλά και το σύνολο της Λατρείας τίθεται υπό ψυχολογική ομηρία. Με βάση ένα είδος ψυχολογίας της Λατρείας, "η κατάνυξη είναι ψυχολογική κατηγορία" αλλά επίσης "είναι στιγμές που η κατάνυξη έρχεται όχι μέσα από καθαρές ενδοψυχικές διαδικασίες αλλά και ως κατευθείαν επενέργεια της Χάριτος, και ως μικτό καθεστώς...Επομένως έχουμε την ελευθερία...για μια ποικιλία του σχετικού βιώματος, διότι οι άνθρωποι είναι πολύπλοκοι ως χαρακτήρες και διαφέρουν και ως προς την ψυχολογική τους ιστορία..." Καταλήγει δε ο κληρικός ψυχοθεραπευτής στο συμπέρασμα ότι "η έγνοια της Εκκλησίας..δεν πρέπει να είναι να δημιουργήσει τεχνητά μέσα για κατάνυξη...ότι ο φωτισμός (ενν. του ναού) θα πρέπει να είναι πλήρης στην Ευχαριστία" κ.λ.π. Το ίδιο συμβαίνει κατά τους κληρικούς - ψυχοθεραπευτές και με τη χαρμολύπη. "Υπάρχει", λέει ο π. Θερμός "ψευδαίσθηση χαρμολύπης και η πραγματικότητα της χαρμολύπης. Αυτό συμβαίνει για κάθε είδους συναίσθημα. Μερικές φορές είναι η ψυχολογία εκείνη η οποία μέσα από ορισμένες διαδικασίες έρχεται να φέρει επίγνωση συναισθημάτων"και προεκτείνοντας αυτή τη σκέψη στη δυνατότητα αυτογνωσίας μέσω της Ψυχολογίας συνεχίζει: "έχουμε ανθρώπους που έχουν την συναίσθηση επί δεκαετίες ότι εχουν συγχωρέσει κάποιον και μετά από τριάντα- σαράντα χρόνια ανακαλύπτουν στην ψυχοθεραπεία ότι υπάρχει άβυσσος μίσους".[23] έτσι η ψυχολογία-ψυχοθεραπεία αναδεικνύεται σε ...κατανυξόμετρο και χαρμολυπόμετρο. όλα τα ανατέμνει, τα οριοθετεί, τα εξυγιαίνει, τα θεραπεύει, έχει λύσεις για όλα. Οι νηπτικές, φιλοκαλικές, θεοφώτιστες συγγραφές των Αγίων Πατέρων εμφανίζονται ξένες προς το σύγχρονο άνθρωπο. "Η πατερική πνευματική παρακαταθήκη πρέπει πρώτα να βιωθεί, να κατανοηθεί σωστά και στη συνέχεια να επαναδιατυπωθεί με σύγχρονους όρους" γράφει ο π. Αδαμάντιος.[24] Κι επειδή οι κληρικοί, σύμφωνα με άλλον ιερέα ψυχοθεραπευτή, τείνουν να "πνευματικοποιούν τα ψυχολογικά γεγονότα...χρησιμοποιώντας θεολογικές έννοιες" κρίνεται αναγκαίο "το ζήτημα των σχέσεων μεταξύ ψυχολογικής γλώσσας και θεολογικής γλώσσας να τεθεί προς διερεύνησιν"[25] ενώ αλλού διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι "η θετικότητα, η ακριβολογία και ο ρεαλισμός της ψυχιατρικής γλώσσας μπορούν να συμβάλουν στην αποκάθαρση των ασαφειών, που μαστίζουν τον θεολογικό μας λόγο".[26]ένα τέτοιο δείγμα ψυχιατρο-θεολογικής γραφής μας έδωσε ο π. Αυγουστίδης με το κείμενο του "Η ελπίδα της χριστουγεννιάτικης απελπισίας" δημοσιευμένο στο περιοδικό "Εφημέριος". Σ αυτό ήταν πανταχού απούσα η υπέροχη θεολογία ζωής και ελπίδος και η ακριβολόγος όσο και ευφρόσυνη γλώσσα των Πατέρων, αλλά πανταχού παρούσα η νοσηρή ψυχαναλυτική γλώσσα, "η υπομανιακή ευθυμία", "η κατάθλιψη", "το ψυχολογικό υπόβαθρο των φαινομένων", "η αμυντική βουλιμική διάθεση του καταθλιπτικού ατόμου", ακόμα και το "συλλογικό ασυνείδητο".[27] Πρόκειται για μια γλώσσα που απευθύνεται σε ψυχασθενείς η ετοιμάζει ψυχασθενείς.

Όμως δεν επιχειρείται η ψυχαναλυτική κακοποίηση μόνο της θεολογικής γλώσσας και της γλώσσας του κηρύγματος αλλά και η πολύτιμη λειτουργική μας γλώσσα δέχεται τις επιθέσεις των ψυχολογο-φιλοσόφων με στόχο να παρασχεθεί ένα θεωρητικό υπόβαθρο για μεταγλώττιση της λατρείας. Ο π. Β. Θερμός με την εργασία του "Ο λόγος ως προσωπείο: Περί της αμυντικής λειτουργίας της εκκλησιαστικής γλώσσας" προσπαθεί να πείσει τους αναγνώστες του ότι οι κληρικοί φοβούνται την οντολογική συνάντηση των άλλων και χρησιμοποιούν ως άμυνα την αρχαιοπρεπή γλώσσα. όχι μόνο η εγγύτητα των άλλων δημιουργεί αγχος, αλλά και η σεξουαλικότητα η οποία αλλοιώνει τον εκκλησιαστικό λόγο! (να μη ξεχνάμε και τον παππού Φρόυντ!). άλλοι πάσχουν από φαρισαϊσμό που τους οδηγεί σε φανατισμό άλλοι από ναρκισσισμό και διψούν για δύναμη χρησιμοποιώντας ως εφαλτήριο την "παράδοση". Αυτοί επιστρατεύουν όρους όπως "Ορθόδοξη Ανατολή" χάριν μιας αυτιστικής και αυτάρεσκης περιχαράκωσης, άλλοι πάσχουν από ψυχικές συγκρούσεις περί την σεξουαλικότητα, οι οποίες εκβάλλουν συχνά σε ασκητική ορολογία κι άλλοι με νοσηρή διάθεση μετατρέπουν τον εκκλησιαστικό λόγο σε κλειστή ιδιωματική γλώσσα που δεν την καταλαβαίνουν οι άλλοι.

Αυτά λέγει ο π. Θερμός καταλήγοντας σε μια από τις ενότητες της εργασίας του με το βλάσφημο αστείο ότι "η αψυχολόγητη αναφορά στο "νέφος μαρτύρων" κάνει τους νέους ν αναρωτιούνται γιατί άραγε οι μάρτυρες ρυπαίνουν", υποτιμώντας έτσι τη νοημοσύνη και το γλωσσικό αισθητήριο των νέων, που τάχα, δεν γνωρίζουν άλλο νέφος από το νέφος που μολύνει την ατμόσφαιρα! Προχωρώντας λέγει ότι κατά την Λατρεία μας "το αρχαίο γλωσσικό ιδίωμα παρεμβαίνει και ανακόπτει την φυσική κίνηση της ανθρώπινης διάνοιας, κατ' ουσίαν εκδιώκοντάς την από την προσευχή". Και για να πείσει ότι η αρχαία γλώσσα είναι "άγνωστη χώρα" παραθέτει είκοσι γραμμές με άγνωστες αρχαίες λέξεις.

Εις απάντησιν θα μπορούσαμε να παραθέσουμε πολλές λέξεις από την ψυχαναλυτική ορολογία που χρησιμοποιεί ο π.Θερμός στην εργασία του, όπως :μηχανισμοί άμυνας, άγχος, αναπτυξιακό στάδιο, αναπτυξιακές εμπλοκές, ενοχικό άγχος,συγκρουσιακό άγχος, ναρκισσισμός, ενορμήσεις, εκλογίκευση (με την ψυχαναλυ-τική της έννοια), empathy,που για την κατανόησή τους απαιτείται σπουδή στην ψυχανάλυση. Μήπως θα ήταν προτιμώτερο να θητεύσουν, όσοι αναζητούν πληρέστερη θεολογική κατανόηση, στη γλώσσα των Αγίων Αποστόλων και Πατέρων, να μάθουν τι εννοεί η λατρεία μας με τις λέξεις, οικονομία, επιδημία,διαθήκη κ.λ.π. μελετώντας σοβαρά και συμμετέχοντας συχνά στη ζωή της Εκκλησίας μας, όπως κάνουν αντίστοιχα όσοι ενδιαφέρονται σοβαρά για κάποιο γνωστικό αντικείμενο; η θα πρέπει να μυηθούν στην άρρωστη γλώσσα του Φρόϋντ, της Κλάϊν και του Λακάν για να καταλαβαίνουν το μίγμα θεολογο-ψυχαναλυτικού λόγου των ιερέων - ψυχοθεραπευτών; " Ει δίκαιον εστίν ενώπιον του Θεού", αδελφοί και πατέρες, αυτών "ακούειν μάλλον η του Θεού, κρίνατε" (Πραξ 4,19).

Θα θέλαμε, τελειώνοντας, να τονίσουμε την ανάγκη για έγκαιρη απεμπλοκή της εκκλησιαστικής ζωής από τον επικίνδυνο εναγκαλισμό της Ψυχανάλυσης. Η ψυχανάλυση είναι μια πολυκέφαλη λερναία ύδρα, με άπειρες αλληλοαναιρούμενες θεωρίες περί ψυχής και μεθόδους δήθεν θεραπείας της. Χωρίς ηθική βάση και σκοπό, διεκδικεί την ερμηνεία κάθε ενεργείας της ψυχής και τη θεραπεία της με κριτήριο τις κοσμοθεωριακές τοποθετήσεις κάθε ψυχοθεραπευτή.

Η Ορθόδοξη Πίστις - κι εδώ είναι τα συμπεράσματά μας - είναι ασυμβίβαστη με την επέμβαση των ψυχαναλυτών στην ψυχή των Χριστιανών

α) διότι η ψευδώνυμος γνώσις περί ανθρώπου που διέπει τη διαδικασία της Ψυχανάλυσης είναι αντίθετη από την αποκεκαλυμμένη υπό του Κυρίου γνώση περί της ανθρωπίνης φύσεως περί της φθοράς της υπό των παθών, περί της υπό του Κυρίου μας προσλήψεως της και καθολικής ιάσεώς της.

β) διότι με βάση τις άθεες ιδέες περί ψυχής οι ψυχαναλυτές πιστεύουν ότι μπορούν να την θεραπεύσουν, χρησιμοποιώντας τις ειδικές τους γνώσεις και τη "μαγεία" των λέξεων, τη συζήτηση, την πειθώ κ.λ.π. Είναι ο βαρλααμικός πειρασμός που υπερτονίζει την αξία της κοσμικής γνώσεως θεωρώντας την απαραίτητη για τη σωτηρία ακυρώνοντας την ενέργεια της Χάριτος και την εν γένει ορθόδοξο νηπτική παράδοση μιας αληθινής θεραπείας της ψυχής, που αγκαλιάζει όλο τον άνθρωπο. Εδώ, για τους προσκολλημένους στην ψυχανάλυση υποκρύπτεται, και ο πειρασμός της αυτοθεώσεως του ανθρώπου. Η πίστη του ότι μπορεί να θεραπεύσει την ψυχή του, να βρει την ευτυχία από μόνος του, χωρίς το Θεό με τη βοήθεια των μεθόδων αυτογνωσίας που του παρέχει ο ψυχοθεραπευτής - γκουρού

γ) διότι η Πατερική μέθοδος οδηγεί τον άνθρωπο να "αθλήσει νομίμως", να συσταυρωθεί με το Χριστό "συν τοις πάθεσι και ταις επιθυμίαις", ενώ η ψυχανάλυση με την καλλιεργουμένη "απενοχοποίηση" κολακεύει τον εγωϊσμό και τα πάθη του αναλυομένου μεταθέτοντας σ' άλλους την ευθύνη.

δ) διότι οι Χριστιανοί συγχέουν τα όρια Εξομολογήσεως-ψυχαναλύσεως θεωρώντας και τα δύο, παρόμοια μέσα για να πάρουν βοήθεια στα προβλήματά τους, ενώ το ίδιο παθαίνουν και οι ενασχολούμενοι με την ψυχανάλυση ιερείς που νοιώθουν όχι ως οστράκινα σκεύη που αξιώνονται να φέρουν τη Θεία Χάρη και να γίνονται οικονόμοι της, αλλά ως ικανοί να βοηθήσουν τους άλλους με τις ψυχαναλυτικές τους δεξιότητες και να υποβάλλουν σε ψυχολογική έρευνα και θεραπεία τους κληρικούς , ακόμα κι όλη την Εκκλησία. ένας εξ αυτών γράφει ότι "η Ελλαδική Εκκλησία παρέχει εικόνα καταθλίψεως με αυστηρά ψυχοδυναμική έννοια"![28]

ε) διότι η λεπτομερής κι άνευ της Χάριτος ψυχο-ανάκριση αναστατώνει τον ψυχικό κόσμο των αναλυομένων και τους οδηγεί πολλάκις σε αδιέξοδο και απελπισία ή σε αμαρτωλές, διαλυτικές της προσωπικότητος και της οικογενείας τους, λύσεις,

στ) διότι η ψυχανάλυση διαποτίζει και αρρωσταίνει τη σκέψη, όσων εμπλακούν, με τη νοοτροπία της και τους κάνει να σκέπτονται για τον εαυτό τους και για τους άλλους με τρόπο ψυχαναλυτικό

ζ) ειδικώτερα για την Εκκλησία, η διάχυση ψυχαναλυτικής νοοτροπίας στους κληρικούς και λαϊκούς μέσω σεμιναρίων, των Σχολών γονέων, εκδόσεων κ.λ.π , αλλοιώνει το ορθόδοξο φρόνημα και το ήθος, και μεθοδεύει λύσεις που προσαρμόζουν την εκκλησιαστική ζωή στην κοσμική νοοτροπία. Τέλος δεν μπορώ να φαντασθώ τι ολέθριες συνέπειες, τι φοβερή σύγχυση θα ακολουθήσουν μια συνοδική απόφαση που θα επιβάλει την... ιερά εξέταση από επιτροπή ψυχιάτρων όλων των υποψηφίων κληρικών.

Χρειάζονται, φρονώ γενναίες, ριζικές αποφάσεις σε θεσμικό-συνοδικό επίπεδο για να μη εγκλωβισθεί η Εκκλησία μας στα δίχτυα του ψυχαναλυτικού ολοκληρωτισμού.

Π ε ρ ί λ η ψ η

Η προσπάθεια εισβολής της Ψυχανάλυσης-Ψυχοθεραπείας στο χώρο της Εκκλησίας εντάσσεται στην κίνηση για Λειτουργική ανανέωση. Η αποδοχή των ψυχαναλυτικών μεθόδων είναι, υποτίθεται, οικείωση του "επιστημονικού μόχθου", με σκοπό την απόκτηση "ψυχικής υγείας" παράλληλα με την εξομολόγηση, μέθοδος ερμηνείας και βελτιώσεως των εκκλησιαστικών πραγμάτων.

Σε τρία επίπεδα φαίνεται να γίνεται η απόπειρα εμπλοκής της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας στον ψυχαναλυτικό ολοκληρωτισμό.

α) Εμπλοκή των πιστών ανθρώπων στην ψυχαναλυτική διαδικασία με στόχο τη θεραπεία της ψυχής τους η των ενεργειών της ψυχής, όπως λένε κάποιοι ιερείς-ψυχαναλυτές. Το λεπτομερειακό, ανίερο "σκάψιμο" της ψυχής φέρνει στην επιφάνεια, στη συνείδηση, παλιά τραύματα, αμαρτίες, πικρίες. Ο Ψυχοθεραπευτής, χωρίς το σκάφανδρο της χάριτος, αδυνατεί να τα θεραπεύσει. Με τις άθεες συνήθως θεωρίες του, η απωθώντας τη χριστιανική του πίστη έξω από το χώρο της ψυχοθεραπείας, προσπαθεί να "απενοχοποιήσει" τον αναλυόμενο μεταθέτοντας κάθε ευθύνη του στο περιβάλλον η στους άλλους. Βλέποντας πολλές φορές το αδιέξοδο των πελατών του, αν είναι ψυχίατρος τους γεμίζει ψυχοφάρμακα, η τους σπρώχνει σε σεξουαλική εκτόνωση, σε διαζύγιο κ.λ.π. Ο αναλυόμενος πολλές φορές αποκτά μια άρρωστη εξάρτηση από τον ψυχοθεραπευτή, ξεχνά την εξομολόγηση, η την θεωρεί μια παράλληλη διαδικασία. Η βοήθεια τελικά από την ψυχοθεραπεία είναι ανύπαρκτη, ενώ μέσα στην ψυχή εγγράφεται η ψυχαναλυτική νοοτροπία, η οποία παρεμποδίζει τον άνθρωπο να προσφύγει με ειλικρίνεια και ταπείνωση στην Εξομολόγηση για να λάβει την ιαματική Χάρη που εδώρησε ο Χριστός στην Εκκλησία Του.

β) Σ ένα δεύτερο επίπεδο οι Ψυχαναλυτές προσπαθούν νέ εμπλέξουν τους ιερείς μέσα από ειδικά σεμινάρια και διαλέξεις στη νοοτροπία τους. Να τους πείσουν οτι η μέχρι τώρα ποιμαντική τους είναι μια ελλιπής επαγγελματική ενασχόληση, ότι πρέπει να αποκτήσουν "ψυχοθεραπευτικές δεξιότητες" για να βοηθούν τους χριστιανούς, και να παραπέμπουν στους "ειδικούς" τις δύσκολες περιπτώσεις. Με περισσό θράσος ζητούν να υποβάλονται οι ιερείς σε ψυχοθεραπεία ακόμα και χωρίς να υπάρχει πρόβλημα, ενώ έχει γίνει πρόταση να περνούν οι υποψήφιοι κληρικοί δύο φορές από επιτροπή ψυχιάτρων, που θα προτείνει ποιοί είναι κατάλληλοι να εισέλθουν στην ιερωσύνη!

γ) Τέλος η ψυχοθεραπευτική νοοτροπία προσπαθεί να εμπλακεί σε όλη τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Ζητούν οι ιερείς - ψυχαναλυτές να καταργηθεί το ράσο γιατί εξ αιτίας του, δήθεν, οι ιερείς, οι πρεσβυτέρες και τα παιδιά τους έχουν ψυχολογικά προβλήματα! Ζητούν την κατάργηση της λειτουργικής γλώσσας, που χρησιμοποιείται από τους ιερείς "ψυχοαμυντικά" δηλ. σαν άμυνα και περιχαράκωση γιατί δήθεν φοβούνται την επικοινωνία με τους άλλους. Ακόμα και η κατάνυξη ερμηνεύεται ψυχαναλυτικά. Με λίγα λόγια γίνεται προσπάθεια ψυχολογοποίησης όλης της ζωής της Εκκλησίας.

Γι αυτό πρέπει η Εκκλησία μας να αποσείσει με γενναίες αποφάσεις τον οσημέραι αυξανόμενο, επικίνδυνο εναγκαλισμό της από την ψυχανάλυση. Να καταστήσει σαφές ότι η επηρμένη ψευδογνώση της ψυχαναλύσεως, ως "ψυχική, δαιμονιώδης"(Ιακ.3,15) "μωρία παρά τω Θεώ εστίν"(Α Κορ.3,19), ότι η ελπίδα θεραπείας της ψυχής από την ψυχανάλυση είναι ασυμβίβαστη με την Ορθόδοξη πίστη και να τονίσει οτι μόνο δια της Χάριτος εν τη Εκκλησία, τη συνεργεία της εν Χριστώ ασκήσεως μπορεί να γνωρίσει κανείς και να θεραπεύσει την ψυχή του.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]| Άπαντα Φρόυντ τ.1, Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, σελ. 19

[2]| Ως άνω, σελ.21

[3] ] Ως άνω σ. 143-163

[4] Sigmund Freud, Παρατηρήσεις στον μεταβιβαστικό έρωτα, περιοδ. Εκ των υστέρων, 2 σελ.9-22

[5] π. Β. Θερμού, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης σ.24

[6] Φρόϋντ, ένθα ανωτ. σ.21 :»Οι λέξεις στην πρωτόγονη εποχή αποτελούσαν συστατικό μέρος της μαγείας. Ακόμα και στην εποχή μας η λέξις διατηρεί αρκετά από την αρχέγονη δύναμή της»

[7] π. Β. Θερμού, Προς μία θεολογική κατανόηση της ψυχοπαθολογίας και της θεραπείας,εν, Θεολογία και Ψυχιατρική σ. 123-124

[8] [ Αρχιμ. Νεκταρίου Αντωνοπούλου, Τυπολογία εξομολογουμένων και δημιουργία εξομολογητικής συνείδησης, περιοδ. Εκκλησία, τευχ. 1, Ιανουάριος 2001 σ.64

[9] Περιοδ. Εκ των υστέρων τευχ. 2, σ.29

[10] Φ. Φάρου, Παπαδοσύνης μορφή και παραμόρφωση σ. 16

[11] Ως άνω σ.142-143

[12] π. Β. Θερμού, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης σ. 23

[13]του ιδίου στο God & Religion τευχ. ο σ.84

[14] Θεολογία και ψυχιατρική σε διάλογο...σ. 218-219( έκδοση Αποστολικής Διακονίας)

[15] π. Β. Θερμο, εντυπώσεις και σχόλια πό να συνέδριο, ν ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ, Νοεμ. 1999 σ. 25

[16] π. Β. Θερμού, Αναζητώντας το πρόσωπο, σ.49

[17] Θεολογία και Ψυχιατρική...σ.79

[18] π. Β. Θερμού, Η ιερατική κλίση ως ψυχολογικό γεγονός σ. 278 υποσ.2

[19] του ιδίου, Τίνα με λέγουσιν οι θεσμοί είναι στο Συλλογικό τόμο "2000 χρόνια μετά» σ. 62

[20] π. Θερμός, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης σ.25

[21] π. Αδ. Αυγουστίδη, Ο Ποιμένας και θεραπευτής σ.50-52

[22] π. Θερμού, Αναζητώντας το πρόσωπο, σ.68-69

[23] περιοδ. "ΣΥΝΑΞΗ» τευχ. 72 σελ. 42-43 και 50

[24] π. Αδ. Αυγουστίδη, Η ανθρώπινη επιθετικότητα σ. 99

[25] π. Β. Θερμού, Η ιερατική κλίση ως ψυχολογικό γεγονός σ.249 και υποσ. 2

[26] του ιδίου, Ποιμαίνοντες...σ. 27

[27] ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ, Τευχ. 12, 1999 σ. 14-15

[28]Β. Θερμού, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης σ.93

[28]Β. Θερμού, Ποιμαίνοντες μετ επιστήμης σ.93


www.egolpio.gr

Η άλωση της Πόλης: Ανάμνησις και αυτοκριτική


(ιερομ. Λ.Γ. της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους)

...Όταν προσεγγίζουμε την ιστορία εκκλησιαστι­κά, στην πραγματικότητα θεολογούμε. Ψηλαφούμε τα ίχνη της παρουσίας του Θεού μέσα στην ιστορία. Ο Κύριος είναι παρών στην ιστορία δια των ακτίστων ε­νεργειών του, προνοών και ρυθμίζων τα πάντα προς το συμφέρον και την σωτηρία μας: «Κύριος πτωχίζει και πλουτίζει, ταπεινοί και ανυψοί» (Α' Βασιλ. 2, 7).
Πίσω από το γεγονός της Αλώσεως κρύβονται οι ανεξιχνίαστες βουλές του Θεού....
...Προσεγγίζοντες, το γεγονός της Αλώσεως φέρομε στην μνήμη μας τέσσερα σημεία, με την ελπίδα ότι θα προκύψη και η ανάλογη πνευματική ωφέλεια σε όλους μας.


Α΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης του μεγάλου πόνου για την πτώσι της Βασιλευούσης. Μνήμης των θανατώσεων, των βασανισμών, των εξανδραποδισμών, των διωγ­μών, των ταπεινώσεων, των παιδομαζωμάτων, των εξισλαμισμών και των λοιπών αμετρήτων ταλαιπωριών που υπέστη ο Ορθόδοξος λαός πριν από την Άλωση στις γύρω από την Βασιλεύουσα πόλεις και επαρχίες, κατά την Άλωση στην ίδια την Βασιλεύουσα, και με­τά από αυτήν σ' όλο τον υπόδουλο Ορθόδοξο χώρο.
Όσο η αυτοκρατορία εσυρρικνούτο, τόσο τα δει­νά από την επέλαση των Οθωμανών γίνονται δυσβά­στακτα και αφόρητα. Η ελπίδα για ελευθερία και α­ναβίωσι της χριστιανικής πολιτείας φαινόταν να απο­μακρύνεται τραγικά. Πρώτα η Μικρά Ασία, ύστερα η Αδριανούπολις και κατόπιν η Θεσσαλονίκη, και πιο νωρίς απ' αυτές οι μακρυνές επαρχίες περιήλθαν στον οθωμανικό ζυγό. Η Βασιλεύουσα ασφυκτιά, αλλά τρέφει αγαθές ελπίδες, επειδή πιστεύει στην προστα­σία της Υπερμάχου Στρατηγού και στους οικτιρμούς του φιλανθρώπου Υιού της.

Όμως, η βουλή του Θεού ήταν η Πόλη να τουρκέ­ψει....

... Πονούμε για την μεγάλη δοκιμασία του Γένους, γιατί πολλές ψυχές, αστήρικτες στην πίστι, δεν άντε­ξαν, λύγισαν, και εγκατέλειψαν την χριστιανική ζωή και την ίδια την πίστι τους. Ο άγιος Συμεών, αρχιεπί­σκοπος Θεσσαλονίκης, θρηνεί για την πτώση αυτή των Χριστιανών της επαρχίας του. Το κείμενό του εί­ναι ενδεικτικό της καταστάσεως που ακολούθησε και την Άλωσι της Βασιλευούσης. Γράφει:

«Πού είναι σήμερα ένας ζηλωτής της ευσε­βείας; Πού είναι ένας να ποθεί να κακοπαθήσει για την (ορθόδοξο) πίστι; Πού είναι ένας να βδε­λύσσεται τα έργα των απίστων; Δεν υπάρχει κα­νείς. Όλοι σχεδόν δείχνουν ζήλο για την ζωή των απίστων. Τις εναγείς πράξεις τους τις θεω­ρούν αγαθές, θαυμάζουν και ποθούν τον πλούτο, επαινούν και επιζητούν την πρόσκαιρη τρυφή που αποπνέει δυσωδία και εκπηγάζει σκώληκες. Και χάριν αυτής της τρυφής προδίδουν, αλλοί­μονο, και τους Χριστιανούς στους απίστους και τα χριστιανικά πράγματα... Αλλά και πολλοί ανόητοι, με τον παραμικρό πειρασμό... γίνονται αποστάται και αρνηταί του Θεού και συναριθμούν οι ταλαίπωροι τους εαυτούς των με τους ασε­βείς... Ποιος να μη θρηνήσει γι' αυτά; Ποιος, έ­στω κι αν έκλαιγε σ' όλη του τη ζωή, θα πενθού­σε γι' αυτούς αρκετά; Γι' αυτούς που χάθηκαν, για τους υβριστάς του Θεού, γι' αυτούς που υπο­δουλώθηκαν στους δαίμονες για την πρόσκαιρη ζωή, για την φθαρτή ηδονή, για την άθεη και ρυ­παρή ζωή;» [1].

Β΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης της φιλανθρωπίας του Θε­ού, που δεν άφησε το δούλον Γένος απαράκλητο, αλλά δια της Εκκλησίας και επαρηγόρησε και εστήριξε και προετοίμασε για την εθνική ανάστασι.
Ο πόνος για την μεγάλη δοκιμασία του Γένους μετριάζεται χάρις στην φιλανθρωπία του Θεού, ο ο­ποίος είναι ο παιδεύων και πάλιν ιώμενος.
Το πρώτο δείγμα της θείας αγάπης είναι η παρα­χώρησις ειδικών προνομίων στην Εκκλησία από τον Πορθητή. Χάρις σ' αυτή την οικονομία του Θεού -αν και πάμπολλες φορές δυναστικά παραβιάσθηκαν τα προνόμια από τους τυράννoυς- η Εκκλησία κατά τούς χρόνους της δουλείας έπαιξε τον εθναρχικό της ρόλο, παρηγόρησε τους κατατρεγμένους ραγιάδες, καλλιέργησε τα ελληνικά γράμματα, εθέρμανε την α­ποσταμένη ελπίδα στους ταπεινούς ναούς της και στα μοναστήρια της με τα κρυφά σχολειά, και έβαλε τα θεμέλια για την ανάστασι του Γένους.
Οι άγιοι Νεομάρτυρες είναι το δεύτερο μεγάλο και παρήγορο δώρο του Θεού στο υπόδουλο Γένος. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης τους εγκωμιάζει και δικαίως και αψευδώς τους ονομάζει «δόξα και καύχη­μα της Ανατολικής Εκκλησίας... και παράδειγμα υπομονής εις όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς ο­πού τυραννούνται υποκάτω εις τον βαρύν ζυγόν της αιχμαλωσίας» [2]. Προσφυέστατα παρουσιάζει τους α­γίους Νεομάρτυρας να ενισχύουν τους καταπιεζομέ­νους Χριστιανούς:
«Αδελφoί μας Χριστιανοί. Αδελφoί μας αγα­πητοί και παμπόθητοι. ο λαός του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ο εκλεκτός και περιούσιος, λάβετε παράδειγμα υπομονής και θλίψεων, οπού δοκιμάζετε, από ημάς τους συναδέλφους σας. ημείς δια να υπομείνωμεν ανδρείως δια τον Χρι­στόν τα παρά των αλλοπίστων διάφορα μαρτύ­ρια, εκληρονομήσαμεν μίαν Βασιλείαν αιώνιον, και εσυναριθμήθημεν με τους παλαιούς και Αγίους Μάρτυρας. και εσείς αν υπομένετε μετά ευχαριστίας, δια το όνομα του Χριστού, τους δαρ­μούς, τας φυλακάς, τας αλύσεις, τας αγγαρείας, τας ζημίας, τα ανυπόφορα δοσίματα και τα άλλα βάσανα οπού σας κάμνουν οι νυν κρατούντες, βέ­βαια ως μάρτυρες τη προαιρέσει λογίζεσθε κοντά εις τον Θεόν... Όθεν και ως τη προαιρέσει Μάρ­τυρες λογιζόμενοι, μετά θάνατον μέλλετε να συ­ναριθμηθήτε με ημάς και να κατοικήσετε εις τό­πον φωτεινόν και πλατύτατον, εις τόπον χαράς και αναπαύσεως» [3].

Κάθε Νεομάρτυς ήταν ένα ισχυρό ανάχωμα στην πλημμύρα του εξισλαμισμού και εκτουρκισμού. Χω­ρίς τους Νεομάρτυρας είναι αμφίβολο εάν θα διετη­ρούντο η Ορθοδοξία και ο Ελληνισμός.

Τρίτη και εξίσου σημαντική δωρεά του Θεού στο δούλον Γένος είναι, νομίζω, η καλλιέργεια από την πλευρά της Εκκλησίας του ησυχαστικού πνεύματος στα ευρύτερα στρώματα των υποδούλων Ορθοδόξων λαών. Είναι προφανώς οικονομία Θεού που ο πρώτος μετά την Άλωση πατριάρχης υπήρξε ο ιερός Γεννά­διος ο Σχολάριος, μαθητής του αγίου Μάρκου του Ευ­γενικού και συνεχιστής της ησυχαστικής παραδόσεως του 14ου αιώνος. Όπως παρατηρεί ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος Ράντο­βιτς, ο Ησυχασμός εδημιούργησε στους Ορθοδόξους λαούς των Βαλκανίων τις πνευματικές αντιστάσεις, ώ­στε να ανθέξουν στην επερχόμενη μουσουλμανική λαίλαπα. Η φιλοκαλική αναγέννησις, άλλωστε, του18ου και 19ου αιώνος -που σκωπτικά ονομάσθηκε κολλυβαδικό κίνημα- με την καλλιέργεια της νοεράς προσευχής και εκτός Αγίου Όρους και την πνευματι­κή αντίστασι στον ευρωπαϊκό διαφωτισμό της εποχής εκείνης, συνετέλεσε στην ενίσχυσι της θρησκευτικής, πολιτιστικής και εθνικής ιδιαιτερότητος των ραγιά­δων μέσα στην μουσουλμανική πλημμυρίδα.

Γ΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης των όσων οι Δυτικοί εμη­χανεύθηκαν και συνετέλεσαν στην οριστική άλωσι της Βασιλευούσης το 1453.
Η επηρμένη παπική οφρύς, η αλαζονία θα λέγαμε της Δύσεως για κυριαρχία επί της καθ' ημάς Ανατο­λής, εφεύρε εύσχημο τρόπο για να επιτύχη τα σχέδιά της. Με πρόσχημα την απελευθέρωση των Αγίων Τό­πων από τους Άραβες, η τετάρτη Σταυροφορία λεηλα­τεί την ύπαιθρο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και ε­πιτυγχάνει την άλωσι της Κων/λεως το 1204. Η δυτι­κή κυριαρχία στην Βασιλεύουσα κράτησε 75 χρόνια, αλλά πλέον η ανατολική αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να ανασυνταχθεί. Το πλήγμα υπήρξε πολύπλευρο. Εδαφικά η Ανατολή κατακερματίσθηκε σε δουκάτα και ηγεμονίες. Πολιτιστικά, η πρώτη άλωση της Πόλης ήταν πραγματική ιεροσυλία από την πλευρά των Φρά­γκων σταυροφόρων. Πολιτικά εσήμανε την οριστική αποδυνάμωσι της Κων/πόλεως, και θρησκευτικά εδη­μιούργησε ένα σημαντικό φιλοδυτικο-ουμανιστικό ρεύμα στον χώρο της καθ' ημάς Ανατολής.
Το ρήγμα που επέφερε η Δ' Σταυροφορία στην ζωή της αυτοκρατορίας υπήρξε καθοριστικό. Οι υλι­κές και πνευματικές αντιστάσεις του λαού είχαν μειω­θεί σημαντικά, ώστε να μη μπορούν να ανθέξουν στον κίνδυνο που ερχόταν από την Ανατολή.
Οι δύο πολιτισμοί, ο Δυτικός ουμανισμός (αν­θρωποκεντρισμός) και ο Ορθόδοξος θεανθρωποκεν­τρισμός συγκρούσθηκαν αναπόφευκτα μεσούντος του14ου αιώνος. Ο φιλόσοφος Βαρλαάμ εκπροσωπεί το νεοεισαχθέν από την Δύσι ορθολογιστικό πνεύμα και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εκπροσωπεί το ορθό­δοξο και σύμφωνο με την αποστολική Παράδοσι πνεύμα της Εκκλησίας.
Η θεολογική νίκη του αγίου Γρηγορίου και η συ­νοδική κατοχύρωσις της θεολογίας του -που είναι α­κραιφνώς η θεολογία της Εκκλησίας- ήταν έργο της προνοίας του Θεού. Αν επικρατούσε στην καθ' ημάς Ανατολή η «θεολογία» του φιλοσόφου Βαρλαάμ, σή­μερα θα ήμασταν όλοι ουνίτες, θα είχαμε χάσει κάθε σχέσι με την αγία Ορθόδοξο Πίστι μας. Θα παθαίνα­με ό,τι έπαθαν μετά από 100 χρόνια οι ουνίτες που α­κολούθησαν τις αιρετικές αποφάσεις της ψευδοσυνό­δου Φερράρας-Φλωρεντίας.

Δ΄.

Σήμερα, ημέρα μνήμης και για τις αμαρτίες των πατέρων μας, που με τις ποικίλες διχόνοιες και τον εμφύλιο αλληλοσπαραγμό συνετέλεσαν στην εξασθέ­νησι και πτώση της αυτοκρατορίας.
Η αποστασία από τον Θεό και τις άγιες εντολές Του είναι η αιτία της παιδαγωγίας, που φιλάνθρωπα ο Θεός εφαρμόζει για να επιστρέψη ο λαός στην οδό της σωτηρίας. Σε τέτοια αποστασία είχε περιέλθει και ο λαός της Βασιλευούσης κατά τις ύστατες εκείνες ημέρες προ της Αλώσεως. Η πνευματική φθορά είχε, βεβαίως, αρχίσει πολύ ενωρίτερα και υπήρξαν προφη­τικές φωνές που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου και υπενθύμιζαν την επέλευσι της δικαίας οργής του Θεού. Ο ιερός Γεννάδιος, προ της Αλώσεως, έγραφε σχετικώς προς τον αυτοκράτορα:
«Ή μήπως δεν βλέπουμε παντού οι θείοι νό­μοι να τιμώνται μόνο στα λόγια, ενώ στην πράξι να καταφρονούνται, και η καταφρόνησις να έχη αρχίσει από τους ιερωμένους και να έχη προχωρήσει μέχρι και τους λαϊκούς; Γι' αυτό δεν είναι παράδοξο που τόσα πλήθη Χριστιανών έχουν υποδουλωθή στους απίστους, αλλά πιο εκπληκτι­κό είναι ότι η πίστις των Χριστιανών ακούγεται ακόμη στον κόσμο και το ότι το ρόδον της αλη­θινής πίστεως δεν πνίγηκε μέσα στα αγκάθια, αλ­λά παραδόξως ακόμη είναι ανθισμένο, πράγμα βέβαια που είναι αποκλειστικά έργο της δυνάμε­ως του Ιησού και όχι της αξίας των ανθρώπων που το απολαμβάνουν» [4].
Αναφερόταν ασφαλώς ο ιερός αυτός άνδρας στην φιλενωτική τακτική με την Ρώμη, που ακολουθούσαν τότε ωρισμένοι του κλήρου και εδίχαζαν τον ως επί το πλείστον ανθενωτικό λαό της Βασιλευούσης. Με καρδιά γεμάτη οδύνη ο ίδιος ιερός ανήρ επισημαίνει στον αυτοκράτορα:
«Παλαιότερα ο Θεός συνεχώρησε να υπάρξη μόνο τριών ημερών προθεσμία μετανοίας, ενώ σε μας τώρα ένα ολόκληρο χρόνο εκηρύσσετο η με­τάνοια, γιατί δεν συνηθίζει ο Θεός να τιμωρή μια πόλη ή ένα έθνος για την παρανομία τους, χωρίς να προηγηθεί το κήρυγμα της μετανοίας» [5].
Αλλά, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις των αγίων εκείνων ανδρών που επέβλεπαν ως μεγάλη παρα­νομία την υποταγή στην ρωμαϊκή αλαζονία επί αθετή­σει της αμωμήτου Ορθοδόξου Πίστεως, οι άρχοντες της Βασιλευούσης απεδέχθησαν -αλλοίμονο- τους όρους της υποταγής για να αποσπάσουν την παπική στρατιωτική βοήθεια. Ο Θεός όμως δεν ευδόκησε, ό­πως παρατηρεί ο ιερός Γεννάδιος, και παρέδωσε την Πόλη στους απίστους.
Δεν είναι μόνο αυτή η αμαρτία που παρεκίνησε την παιδαγωγική ράβδο του Κυρίου να επέλθη στον λαό Του. Είναι και η αθέτησις των εντολών του Κυ­ρίου, ώστε να μη φαίνεται διαφορά ανάμεσα στην ζωή των Ορθοδόξων Χριστιανών και των αθέων τυράν­νων.
Ο αγιώτατος Συμεών, ο αρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης, αναφερόμενος στο θέμα γράφει:
«Καταφρονήσαμε, αλλοίμονο, τις εντολές του Θεού και βλέπουμε μόνο τα σαρκικά. Επειδή αγαπούμε τα πρόσκαιρα, υποφέρουμε, εγκατα­λελειμμένοι από τον Θεό δικαίως, διότι δεν ζη­τούμε τα του Θεού. Γι' αυτό μας κατακυριεύουν οι εχθροί, μας τυραννούν και υβρίζουν την μόνη και αληθινή πίστι του Χριστού. Υφιστάμεθα διώξεις και φοβερές ταπεινώσεις, και δεν υπάρ­χει κανείς να μας βοηθήση και ελευθερώση, ε­πειδή ακριβώς "ουκ έστιν ο συνιών, ουκ έστιν ο εκζητών τον Θεόν", όπως λέγει η Γραφή» [6].

Και πιο επιγραμματικά ο ίδιος άγιος Πατήρ ση­μειώνει:

«Ποιος λοιπόν έχει την παραμικρή αμφιβο­λία για το πώς μας έρχονται τα δεινά ή γιατί διω­κόμεθα και μας τραβούν και μας περιφέρουν σαν τα άλογα ζώα, και καθημερινώς μας σύρουν στα σκλαβοπάζαρα; Δεν είναι για τις αμαρτίες μας, γιατί εγκαταλείψαμε τον Θεό; Δικαίως εγκατα­λειφθήκαμε, επειδή τον εγκαταλείψαμε, αυτόν που είναι η ζωή, η ειρήνη, ο άγιος, ο φιλάγα­θος» [7].
Έχοντας ο άγιος Συμεών την βεβαιότητα ότι αυτή είναι η αιτία της παιδαγωγίας του Θεού, με πατρική και ποιμαντική φροντίδα γράφει και προτρέπει τους Χριστιανούς της επαρχίας του:
«Εμείς όμως, παρακαλώ, ας έρθουμε σε συ­ναίσθησι... Από την πρόσκαιρη αυτή δουλεία, ας γνωρίσουμε την αιχμαλωσία και δουλεία των ψυχών μας. Γι' αυτό υποδουλωθήκαμε στους αθέ­ους, επειδή ακριβώς δια των πονηρών παθών μας εγίναμε δούλοι των δαιμόνων. Δεν θελήσαμε να έχουμε αφέντη τον Κύριο και να τηρούμε τις εντολές Του, γι' αυτό και υποδουλωθήκαμε στους εχθρούς... Ας αρχίσουμε, παρακαλώ, να απαλλα­σώμεθα από την ψυχική δουλεία. ας απομακρυν­θούμε από τις πονηρίες μας, ας μάθουμε να κά­νουμε το καλό. Ας εκζητούμε τον Κύριο. Ίσως μας σπλαχνισθή, μας λυτρώση από την σωματι­κή αιχμαλωσία και δουλεία και μας αξιώση της ουρανίου βασιλείας» [8].
Ειδικά για την εξασθένησι της αμυντικής δυνάμε­ως της Βασιλευούσης και την άλωσή της εξ αιτίας της φιλοχρηματίας των πλουσίων κατοίκων της, γράφει ο ιερός Γεννάδιος στην επιστολή του προς τον αυτο­κράτορα:
«Οι πλούσιοι δεν συνεισφέρουν τον προσω­πικό τους πλούτο για την άμυνα της Πόλεως, με τον πραγματικά διαβολικό λογισμό ότι ξεπουλώ­ντας την Πίστη θα έλθη η βοήθεια από την Δύση, θα σωθεί η Πόλις και αυτοί θα ζουν με ευτυχία και τρυφή. Έτσι όμως αμαρτάνουν θανάσιμα και γίνονται άξιοι της αιωνίου κολάσεως, διότι προ­δίδουν την πατρίδα, την πίστι, την θρησκεία, τους προγονικούς τάφους και υποβάλλουν όλη την οικουμένη σε τέτοια κακά» [9].

* * *

Ιχνηλατήσαμε, με την χειραγωγία των αγίων Πα­τέρων και στο μέτρο των δυνάμεών μας, τον καημό του Γένους, την Άλωσι της Πόλης. «Ως ανεξερεύνη­τα τα κρίματα του Θεού και ανεξιχνίαστοι αι οδοί αυ­τού». Η Πόλις εάλω. Η αγία Σοφία, ο οφθαλμός της οικουμένης, όπως την ονομάζει ο αγιώτατος πατριάρ­χης Φώτιος ο Μέγας, έγινε τζαμί -και τώρα στον αίω­να μας έγινε μουσείο. Η παλαιά της δόξα εξέλιπε. Ο στολισμός της χάθηκε κάτω από τα επιχρίσματα και από τις καταστροφές. Η Θεία Λειτουργία έπαψε από τότε που για τελευταία φορά τελέσθηκε την παραμονή της Αλώσεως.
Όμως το κάλλος της αγια-Σοφιάς παραμένει απα­ραμείωτο, το πνεύμα της αγια-Σοφιάς συνεχίζει αναλ­λοίωτο να ζει μέχρι σήμερα στην αγία μας Εκκλησία. Κάθε Ορθόδοξος ναός είναι μια προέκτασις της αγια-Σοφιάς. Η Θεία Λειτουργία συνεχίζει να τελήται αδιάκοπα μέχρι σήμερα, γιατί η Ορθόδοξος Πίστις και Εκκλησία μας διατηρείται Χάριτι Χριστού ακαινοτό­μητη, εδραιωμένη στο αδιασάλευτο θεμέλιο των απο­στολικών και πατρικών παραδόσεων.
Το θεανθρωποκεντρικό πνεύμα, που δημιούργησε την αγια-Σοφιά, ζη στην Εκκλησία μας και μετά την Άλωση και καλλιεργεί σ' όλους τους Ορθοδόξους λα­ούς τον ορθόδοξο πολιτισμό και το ορθόδοξο ήθος. Αυτό το πνεύμα ενίσχυσε τις πνευματικές αντιστάσεις του Γένους, ώστε να ανθέξουν στις προκλήσεις του Δυτικού ορθολογισμού και ευρωπαϊκού διαφωτισμού στα χρόνια της μακρόχρονης δουλείας. Αυτό εθέρμα­νε τα σπέρματα της ελευθερίας και καρποφόρησε στην ώρα του το άνθος της ελευθερίας. Από αυτό ενεφορούντο οι αγωνιστές της ελευθερίας του Έθνους, αυτοί που πολέμησαν «για του Χριστού την πίστι την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Και μετά από την σύστασι του νεοελληνικού κράτους, πάλι αυτό το πνεύμα καλλιέργησε την αντίσταση του Έθνους στα σχέδια των Βαυαρών που απέβλεπαν στην απορθοδο­ξοποίησί του.
Ζούμε μέχρι σήμερα, σαν κράτος, στην προοπτική που χάραξαν οι "δυτικοί προστάται" μας. Η νεοελληνι­κή παιδεία καλλιεργεί αναπόφευκτα στον λαό μας μια εθνική ιδέα. Δεν μπορεί, άλλωστε, να ζήσει ένας λαός χωρίς εθνική ιδέα και προοπτική. Ποια εθνική ιδέα, όμως καλλιεργείται σήμερα στον τόπο μας;
Σήμερα, ημέρα μνήμης της Αλώσεως της Πόλης. Μια ανάμνηση, ένας καημός, ένα χρέος. Οι πατέρες μας, μετά την Άλωση, έζησαν με την Μεγάλη ιδέα του Γένους:
«Πάλι με χρόνους με καιρούς πάλι δικά μας θάναι».
Δεν γνωρίζουμε τι έχει ορίσει ο Θεός για την επί­γεια Πόλη και για την επίγεια αγια-Σοφιά. Ανεξερεύ­νητες οι βουλές του Θεού. Ούτως ή άλλως, ταιριάζει νομίζω να ειπούμε στο σημείο αυτό το λόγο του Κυ­ρίου: «Η σάρξ ουκ ωφελεί ουδέν. το πνεύμα εστί το ζωοποιούν».
Ως λαός Ορθόδοξος, ως ευσεβής λαός της Εκκλη­σίας, καλούμεθα να εγκολπωθούμε και να κρατήσουμε αυτό το ζωοποιούν πνεύμα, ιδιαίτερα στην εποχή μας που η νεοελληνική παιδεία προβάλλει τον εξευρωπαϊ­σμό μας ως την μεγάλη Ιδέα του Έθνους.

Ημέρα μνήμης της Αλώσεως σήμερα, και η σκέ­ψις μας φέρνει σε αντιστοιχία τα περί την Άλωσιν γεγονότα με την σύγχρονη πραγματικότητα που αφο­ρά το Έθνος μας και τον λαό μας. Καιρός περισυλλο­γής και αυτοκριτικής.
Τα γεγονότα του 1453 μαρτυρούν και βοούν. Τα σημερινά γεγονότα προβληματίζουν. Και σήμερα δια­γράφονται παρόμοιες τάσεις στις επιλογές του Έθνους. Άρχοντες και λαός βρισκόμαστε μπροστά σε κρίσιμες επιλογές και καλούμεθα να πάρουμε αποφά­σεις, καθοριστικές για τις τύχες του Έθνους. Η ση­μερινή ημέρα μας αφήνει τα μηνύματά της. Αν θέλου­με να υπάρξουμε ως Ορθόδοξος λαός και ως Ελληνι­κό Έθνος με προορισμό την Βασιλεία του Θεού και αν δεν πρέπει να χωνευθούμε στο χωνευτήρι των πο­λιτισμών, οφείλουμε:

α) Να φυλάξουμε την Πίστι των Πατέρων μας, την ταυτότητα του Γένους μας, την ελληνορθόδοξη παράδοσί μας. Αυτές οι αξίες συνιστούν το πνευματι­κό περιεχόμενο της Πόλης, και αυτές, παρά την Άλω­ση του 1453, δεν έχουν ακόμη χαθεί από το Γένος. Και τότε πολεμήθηκαν και σήμερα πολεμούνται. Τότε δεν χάθηκαν παρά τους εξισλαμισμούς και το παιδομάζω­μα. Σήμερα κινδυνεύουν να χαθούν, γιατί βάλλονται με μεθοδικώτερο τρόπο από επίδοξους δυνάστες, που καυχώνται ότι θα κυριαρχήσουν στην γη. Από τα πανίσχυρα Μέσα Πληροφορίας που προβάλλουν τον ευ­δαιμονισμό, τον πρακτικό υλισμό και την έμπρακτη αθεΐα, καταστάσεις καθόλου καλύτερες από τον εξισ­λαμισμό. Από την ηθική διαφθορά και τα ναρκωτικά που κάνουν χειρότερο παιδομάζωμα και σε μεγαλύτε­ρη έκταση. Από το παγκόσμιο κεφάλαιο που επιδιώ­κει την επιβολή νέας πολιτικής και οικονομικής δου­λείας, της λεγομένης νέας παγκόσμιας τάξης πραγμά­των, χειρότερης και από εκείνη που επέβαλλε ο οθωμανός κατακτητής. Αυτοί οι δυνάστες δρουν ύπουλα μέσα από τα τείχη και σκοπεύουν να εκπορθήσουν και υποδουλώσουν το φρόνημα και την ψυχή των απλουστέρων και αστηρίκτων.
Σ' αυτή την προοπτική εργάζονται ανεπιγνώστως και οι ημέτεροι δεφένσορες της δυτικής κουλτούρας, οι γραικύλοι, αυτοί που δεν έχουν αίσθησι της πνευ­ματικής κληρονομιάς του Γένους. Αυτοί που στο όνο­μα του εκσυγχρονισμού, αντί πινακίου φακής, προδί­δουν τα τιμιώτατα, πατροπαράδοτους θεσμούς και α­ξίες: την Εκκλησία, την οικογένεια, την ηθική, την ελληνορθόδοξη παιδεία, την προσωπική ελευθερία, και προοδοποιούν έτσι την επέλευση του πλέον απε­χθούς ολοκληρωτισμού, της πραγματικής αλώσεως του Γένους.
Αυτή την δουλεία, δυστυχώς, απεργάζονται και οι κήρυκες της συγκρητιστικής (ψευδούς) θρησκευτικής ενώσεως με την Δύση, οι οποίοι στο όνομα μιας απα­τηλής αγάπης και απροσδιορίστου συνεργασίας θυ­σιάζουν την καθαρότητα των ορθοδόξων δογμάτων και της πατροπαραδότου πίστεως του λαού μας.


β) Να ζήσουμε ως λαός με κέντρο την Εκκλησία. Να αγαπήσουμε τις εντολές του Θεού. Να αποβάλλου­με την φιλαυτία και να συνειδητοποιήσουμε το θέλη­μά Του. Να μην Τον παροργίζουμε με νομοθετήματα αντιχριστιανικά και με την συμμόρφωσή μας σ' αυτά. Να μη επικεντρώνουμε την ευτυχία μας και την κατα­ξίωσή μας στους δείκτες του χρηματιστηρίου και στις πολιτικές και στρατιωτικές συμφωνίες, αλλά στην Ορθόδοξο Πίστη και στην καθαρή ζωή μας. Να μη α­μαρτάνωμε, κάνοντας τρόπο ζωής μας τα συνθήματα της δυτικής Βαβυλώνας, για να μη προκαλέσουμε την δικαία οργή του Θεού στο Έθνος. Και στην εσχάτη περίπτωσι, αν δεν το κάναμε μέχρι τώρα, να ανανή­ψουμε, να μετανοήσουμε, και ο Θεός είναι δυνατός να χορηγή στον λαό Του επίγεια καταξίωσι και να κα­τευθύνη την πορεία του προς την επουράνιο Πόλη, της οποίας εύχομαι όλοι να αξιωθούμε με την Χάρη του Χριστού. Αμήν.

(Από τό περιοδικόν Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, α­ριθμ. 23 του 1998).


* Σημείωσις εκδότου: Με αυτό το θέμα εκφωνήθηκε ομιλία υπό του ιερομ. Λ.Γ. της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου εις τον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως Βόλου την 29ην Μαΐου 1998. Από την α­ξιοπρόσεκτη και επίκαιρη αυτή ομιλία αναδημοσιεύουμε το μεγα­λύτερο μέρος της προς σωφρονισμό μας.


______________________________

1. Συμεών Θεσσαλονίκης, Επιστολή προτρεπτική προς σωτη­ρίας οδόν, αποσταλείσα εν ταις κατά πάσαν την επαρχίαν αυτού α­γίαις του Θεού εκκλησίαις, παρά Balfour David, Έργα θεολογικά, έκδ. Πατρ/κού Ιδρύμ. Πατερικών Μελετών, Θεσ/νίκη 1981, σ. 90.
2. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Νέον Μαρτυρολόγιον, έκδ. ΑΣΤΗΡ, Αθήναι 1961, σ. 12, 14.
3. Ενθ' ανωτ., σ. 14.
4. Γενναδίου Σχολαρίου, Άπαντα τα ευρισκόμενα, έκδ. των Louis Petit, Χ.Α Siderides, Martin Jugie, Ρaris 1930, τόμο 4ος, σ. 179.
5. Ενθ' ανωτ., σ. 216.
6. Συμεών Θεσσαλονίκης, ένθ' ανωτ., σ. 87.
7. Ενθ' ανωτ., σ. 88.
8. Ενθ' ανωτ., σ. 93-94.
9. Γενναδίου Σχολαρίου, ένθ' ανωτ., τόμο 3ος, σ. 157, νοημα­τική απόδοσις.



(Πηγή: «Ιερά Μονή Παντοκράτορα Μελισσοχωρίου»)

www.alopsis.gr


Αναρχία στην Αγορά



Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΠΡΙΦΤΗ

Την αναρχία που επικρατεί στην Αγορά, η οποία έχει αφεθεί να λειτουργεί ασύδοτα παραδίδοντας τον καταναλωτή στα νύχια «καιροσκόπων αλλά και εγχώριων και πολυεθνικών κερδοσκόπων» αναδεικνύει με πέντε… έρευνες αγοράς η Νομαρχία Πειραιά. Βάσει των στοιχείων που παρουσίασε ο νομάρχης, Γιάννης Μίχας, ο οποίος μάλιστα άσκησε αυστηρή κριτική σε όσους μέχρι σήμερα αντιμετώπιζαν την Αγορά ως «ιερή αγελάδα», προκύπτει με τον πλέον αδιαμφισβήτητο τρόπο ότι τη στιγμή που οι πολίτες κάνουν θυσίες η Αγορά «χορεύει» στον ρυθμό των ανατιμήσεων αλλά και των υπερβολικών τιμολογήσεων…
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ελέγχων της Νομαρχίας:
* Μόνο τον Μάιο οι τιμές τουλάχιστον 49 προϊόντων ακολούθησαν… ανοδική πορεία έως και κατά 8% σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα. Μάλιστα τα προϊόντα σε οποία παρατηρούνται ανατιμήσεις είναι αυτά που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως απολύτως αναγκαία όπως μακαρόνια, αλεύρι, γάλα εβαπορέ κ.ά. Γενικότερα, κάθε μήνα τα προϊόντα στα οποία παρατηρούνται ανατιμήσεις είναι περισσότερα από αυτά στα οποία καταγράφεται μείωση.
* Οι τιμές της βενζίνης μετά και την ενσωμάτωση της διπλής αύξησης του ειδικού φόρου κατανάλωσης και ΦΠΑ ακολουθούν επίσης ανοδική πορεία. Σε σύγκριση δε με τον Απρίλιο η μέση τιμή της αμόλυβδης αυξήθηκε κατά 3,1% και σε σύγκριση με πέρυσι κατά 54.7%!
* Μετά την αύξηση του ΦΠΑ οι τιμές σε δεκάδες προϊόντα αυξήθηκαν αλλά πέραν του ποσοστού αύξησης του ΦΠΑ. Ενώ λοιπόν η αύξηση θα έπρεπε να είναι μόλις 1% καταγράφονται ανατιμήσεις που κυμαίνονται σε αρκετά προϊόντα από 16,7% έως και 29,5%!
* Απόκλιση… πάντα προς τα πάνω και ακόμη και κατά 451% έχουν αρκετά εισαγόμενα προϊόντα κατά τη «διαδρομή» από το τελωνείο στην αγορά. Για παράδειγμα ενώ η μέση τιμή για εισαγόμενο ρύζι είναι 0,715 ευρώ η μέση τιμή πώλησης στο ράφι είναι 3,94 ευρώ. Οι γίγαντες στο τελωνείο… κοστίζουν 1,31ευρώ αλλά στα καταστήματα τιμολογούνται ακόμη και 4,84 ευρώ δηλαδή η αύξηση είναι 296,46%. Αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά για αυτό το θέμα ο κ. Μίχας ζήτησε την άμεση παρέμβαση του εισαγγελέα.
* Ακόμη και κατά 63,79% φθηνότερα πληρώνουν οι Κύπριοι το 75% των προϊόντων που καταναλώνουμε στην Ελλάδα. Αυτό προκύπτει από την σύγκριση ακριβώς ίδιων προϊόντων που κυκλοφορούν στις αγορές των δύο χωρών αλλά οι αποκλίσεις είναι αρκετές φορές τεράστιες, αφού το ίδιο προϊόν μπορεί να πωλείται εδώ ακριβότερο από 6,35%, όπως π.χ. ελαιόλαδο συγκεκριμένης μάρκας έως και 63,79% όπως επίσης ιδίας μάρκας σφουγγαράκι κουζίνας.
* Οι καταναλωτές πέφτουν θύματα άκρως παραπλανητικών προσφορών. Για παράδειγμα απορρυπαντικό που «εμφανίζεται» να είναι 50% φθηνότερο στην πραγματικότητα η… έκπτωση είναι μόλις 10% αφού αυτή γίνεται στην τιμή μονάδας που αντιστοιχεί σε μεγαλύτερη συσκευασία από αυτή που αγοράζει ο καταναλωτής.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΜΕΙΩΣΗ 10% ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Υπό το πρίσμα της κρίσης που διέρχεται η χώρα αλλά πλέον και της δυσχερής θέσης στην οποία έχει περιέλθει ο κάθε πολίτης και κατ’ επέκταση καταναλωτής ο κ. Μίχας πρότεινε στην κυβέρνηση άμεση μείωση 10 % στις τιμές όλων των προϊόντων στη λιανική και καμία αύξηση χωρίς έγκριση του αρμόδιου υπουργείου και κατάργηση των παραπλανητικών «προσφορών».
Παράλληλα προτείνει προσφυγή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού καταγγέλλοντας τις πολυεθνικές εταιρείες με αφορμή και το παράδειγμα της Κύπρου. Εάν μάλιστα δεν το κάνει η κυβέρνηση, ο κ. Μίχας δηλώνει ότι προτίθεται να το κάνει η Νομαρχία. Ζητά ακόμη την παρέμβαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού τονίζοντας ότι η Νομαρχία προτίθεται να προσφύγει σε αυτή μαζί με καταναλωτικές οργανώσεις.
Αναγκαία είναι επίσης κατά τον κ. Μίχα η επιβολή αυστηρότερων ποινών για παραβάσεις αισχροκέρδειας και ζητά να υπάρξει πρόβλεψη άμεσης επιβολής και είσπραξης προστίμου από τους ελεγκτές.
Επανέφερε δε το θέμα της καθιέρωσης ιχνηλασιμότητας των τιμών ώστε για κάθε προϊόν να είναι γνωστό πώς διαμορφώνεται η τιμή από την παραγωγή στο ράφι αλλά και της δημιουργίας διατροφικού Τειρεσία.




www.adesmeytos.gr

Ὁ Ἅγιος Μῆτρος ἢ Δημήτριος ὁ Πελοποννήσιος





Καταγόταν ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο καὶ ἀνατράφηκε ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς. Ἐξισλαμίστηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους, μαζὶ μὲ ἄλλους νέους, πιθανῶς μετὰ τὴν κατάπνιξη τῆς ἐπανάστασης τῆς Πελοποννήσου τὸ 1769.

Τὸ παιδὶ αὐτὸ ὀνομαζόταν Δημήτριος καὶ ὅταν ἐξισλαμίστηκε ὀνομάστηκε Μουσταφᾶς. Ἀπὸ τὴν φύση του εὐφυὴς καὶ δραστήριος, ἀναδείχτηκε ὁ Μουσταφᾶς μεταξὺ τῶν ἐπιφανῶν Τούρκων τῆς Πελοποννήσου καὶ πῆρε τὸ ἀξίωμα τοῦ Ἔπαρχου (ἰμπροχώραγα), καὶ ἀπόκτησε πολὺ πλοῦτο καὶ δούλους. Ἐπιθυμοῦσε ὅμως ἀπὸ τὴν ἀρχὴ νὰ ἐπανέλθει στὴν πίστη τῶν πατέρων του, γι᾿ αὐτὸ δὲν θαμπώθηκε ἀπὸ τὸν πλοῦτο καὶ τὶς τιμές.

Πῆρε λοιπὸν τὴν ἀπόφαση νὰ ἐπιστρέψει στὸν Χριστιανισμὸ καὶ προσῆλθε σ᾿ ἕνα πνευματικὸ στὴν Τρίπολη, ὅπου ἐξομολογήθηκε, πῆρε τὴν συμβουλή του καὶ ζοῦσε κρυφὰ χριστιανικά. Ἡ χριστιανική του ὅμως ζωὴ σκανδάλισε τοὺς μωαμεθανοὺς καὶ τὸν κατάγγειλαν στὸν πασὰ τῆς Τρίπολης.

Ὁπότε ὁ μάρτυρας συνελήφθη στὸ Μυστρᾶ, ὁδηγήθηκε στὸν πασὰ τῆς Τρίπολης καὶ ὁμολόγησε ὅτι εἶναι ἕτοιμος νὰ χύσει τὸ αἷμα του γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Παρὰ τὶς συμβουλὲς καὶ τὶς ὑποσχέσεις τοῦ πασᾶ, ὁ μάρτυρας παρέμεινε ἀμετάθετος στὴν πίστη του.

Μετὰ ἀπὸ ὁρισμένο χρονικὸ διάστημα στὴ φυλακή, τελικὰ τὸν ἀποκεφάλισαν στὶς 28 Μαΐου 1794, Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς, στὴν Τρίπολη.

Τὸ λείψανο τοῦ Ἁγίου παρέλαβαν οἱ χριστιανοὶ καὶ τὸ ἔθαψαν στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου μεγαλομάρτυρα Δημητρίου στὴν Τρίπολη. Μαρτύριο τοῦ Ἁγίου συνέγραψε ὁ Κορινθίας Μακάριος.


www.agiazoni.gr

Γονιμότητα: Σε ποια αίτια οφείλονται οι αυτόματες αποβολές;



Περίπου το 10%-15% των κλινικά αναγνωρίσιμων κυήσεων καταλήγει σε αυτόματη αποβολή, κυρίως στο πρώτο τρίμηνο. Σε μισές από αυτές αιτία αποτελεί κάποια χρωμοσωματική ανωμαλία και η πλειονότητα των εμβρύων αυτών αποβάλλεται μεταξύ της 8ης και 16ης εβδομάδας της κύησης.

Ένας μικρός αριθμός εμβρύων με χρωμοσωματική ανωμαλία επιβιώνει πέρα από αυτή την περίοδο και είτε οδηγείται σε ενδομήτριο θάνατο είτε καταλήγει τελικά στη γέννηση ενός παθολογικού παιδιού.

Από τις πιο «βιώσιμες» χρωμοσωματικές ανωμαλίες αποτελούν η τρισωμία 21 (σ.Down), οι τρισωμίες 13 και 18 και αυτές του φυλετικού χρωμοσώματος Χ. Θα μπορούσε, λοιπόν, να παρομοιάσει κανείς την όλη διαδικασία σύλληψης παθολογικών εμβρύων σαν ένα παγόβουνο, όπου η σπάνια τελικά γέννηση ενός χρωμοσωματικά ανώμαλου νεογνού αποτελεί μόνο την κορυφή.

Παρ' όλα αυτά πρέπει να τονισθεί ότι πάνω από το 99% των κυήσεων που εξελίσσονται φυσιολογικά μέχρι το τρίτο τρίμηνο καταλήγει στη γέννηση ενός χρωμοσωματικά φυσιολογικού παιδιού.


Υπογράφει ο Ι. Πήχος Χειρουργός - Γυναικολόγος – Μαιευτήρας

ο Δρ. Ιωάννης Απ. Πήχος MD PhD FRCOG MFFP είναι Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διαπιστευμένος Ακόλουθος του Βασιλικού Κολεγίου Μαιευτήρων-Γυναικολόγων Μεγ. Βρετανίας.

Διαβάστε περισσότερα: www.futurefamily.gr
www.zougla.gr

Η αίρεση του Αρείου και η Α' Οικουμενική Σύνοδο


Η ΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΚΑΙ Η Α΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ

Ειρήνης Αρτέμη

Πτ. Θεολογίας -Φιλολογία Πανεπιστημίου Αθηνών
Mphil
Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
υπ. διδάκτορος Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Τον Δ΄ αιώνα μετά το τέλος των Διωγμών εμφανίστηκε η πρώτη μεγάλη δογματική απειλή για την επίσημη χριστιανική θρησκεία. Ήταν η διδασκαλία του Αρείου[1]. Το πρόβλημα που βασάνιζε τον Άρειο ήταν η αΐδια - αιώνια γέννηση του Θείου Λόγου. Δίδασκε, λοιπόν, ότι ο Υιος δεν είναι κατά φύση και κατ ουσίαν αληθινός Θεός[2]. Δημιουργήθηκε από το Θεό - Πατέρα κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή «εν χρόνω»[3]. Για το λόγο αυτό δεν μπορούσε να χαρακτηρισθεί αγέννητος, ούτε μέρος αγεννήτου. Ήταν επομένως, ένα απλό κτίσμα του Θεού[4]. Ως κτίσμα, λοιπόν, ο Υιος και ο Λόγος του Θεού δεν είναι συνάναρχος και συναΐδιος προς τον Πατέρα[5], αλλά δημιουργήθηκε αμέσως «θελήσει» του Πατρός[6], ενώ τα άλλα κτίσματα δημιουργήθηκαν από το Θεό δια μέσου του Υιού. Χαρακτηριστική φράση που συνόψιζε την αρειανική διδασκαλία για τον Υιό ήταν «ην ποτε ότε ουκ ην»[7].

Η συνδημιουργία του κόσμου από το Θεό και τον Υιό δε σημαίνει ότι ο δεύτερος μετείχε στη φύση η στην ουσία του Θεού ούτε ότι ήταν κατά φύση αληθινός Θεός[8]. Ο Άρειος υποστήριζε την απόλυτη μοναρχία της θεότητας και δεχόταν ένα Θεό αγέννητο και άναρχο. Επομένως, πριν από τη δημιουργία του Υιού ήταν απόλυτη η «μοναρχία» του μόνου αγέννητου και άναρχου Θεού, γι αυτό και ο μεν Θεός δεν ήταν Πατήρ, πριν να δημιουργήσει τον Υιό, και ο δε Υιος δεν υπήρχε πριν δημιουργηθεί από τον Πατέρα, «σύνες ότι η μονάς ην, η δυάς δε ουκ ην, πριν υπάρξη. Αυτίκα γουν Υιού μη όντος ο Πατήρ Θεός εστι»[9].

Η θεμελίωση της διδασκαλίας του περί της κατωτερότητας του Υιού σε σχέση με τον Πατέρα στηρίχθηκε στη διάχυτη αντίληψη περί subordinatio. Το τελευταίο αποτελούσε το βασικό έρεισμα της κακοδοξίας του. Έκδηλο είναι ότι ο Άρειος χρησιμοποιεί τις θεολογικές έννοιες της πατρότητας και της υιότητας μεταφορικά και κατ αναλογίαν προς την ανθρώπινη ζωή, κατά την οποία ο πατέρας προηγείται χρονικά του υιού του. Επιχειρεί, λοιπόν, να εξηγήσει με βάση τις ανθρώπινες σχέσεις τις σχέσεις των Προσώπων της Αγίας Τριάδος.

Ο Άρειος και οι θιασώτες του χρησιμοποιούν αυστηρά την ιστορικογραμματική ερμηνευτική μέθοδο της Αντιοχειανής Σχολής για να τεκμηριώσουν την απόλυτη μοναρχία του Θεού - Πατρός, την κτιστή φύση του Υιού - Λόγου και τη δημιουργία του από τον Πατέρα, την ατελή γνώση του για τον Πατέρα και την ηθική θεοποίηση του Υιού. Την αιρετική διδασκαλία του Αρείου ανέλαβε να ανασκευάσει ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Αλέξανδρος με τη βοήθεια του Μεγάλου Αθανασίου. Στην πραγματικότητα ο Μέγας Αθανάσιος ήταν ο μοναδικός θεολογικός αντίπαλος του Αρείου, χωρίς όμως να καταφέρει να νουθετήσει τον τελευταίο.

Αναγκαία κρίθηκε η σύγκληση μιας συνόδου, στην οποία θα μπορούσαν να απολογηθούν οι αρειανόφρονες επίσκοποι και ο ίδιος ο Άρειος. Στη συνέχεια θα υπήρχε η δυνατότητα της ορθής διατύπωσης της διδασκαλίας της Εκκλησίας για την αΐδια, άτρεπτη, τέλεια υιότητα και θεότητα του Υιού και Λόγου του Θεού, του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδας. Η σύνοδος αυτή αρχικά προετοιμάστηκε ως μία τοπική σύνοδος, αλλά η συμμετοχή επισκόπων τόσο από τη Δύση όσο και από την Ανατολή καθώς και η θεολογική θεμελίωση του Τριαδικού δόγματος έδωσαν στη σύνοδο οικουμενικό χαρακτήρα. Η Σύνοδος αυτή είναι η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος της Εκκλησίας του Χριστού, η οποία έγινε το 325 στη Νίκαια της Βιθυνίας.

Την εποχή εκείνη, στο θρόνο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας βρισκόταν ο Κωνσταντίνος (306-337), ο κληθείς αργότερα Μέγας, γιός του Κωνστάντιου του Χλωρού. Ο Κωνσταντίνος είχε στραφεί ευνοϊκά προς το Χριστιανισμό. Επί χρόνια είχε πολεμήσει τους Δονατιστές της Βόρειας Αφρικής και τους Μελιτιανούς της Αιγύπτου. Τώρα, όμως, ερχόταν αντιμέτωπος με μία αίρεση με σοβαρότερες προεκτάσεις για τη συνοχή της αυτοκρατορίας. Η αίρεση αυτή γεννήθηκε από τα δογματικά ολισθήματα του Αρείου.

Ο αυτοκράτορας διακαώς επιθυμούσε την επικράτηση θρησκευτικής ειρήνης στην αυτοκρατορία και μη κατανοώντας τις δογματικές διαφορές της αρειανικής διδασκαλίας από την ορθόδοξη άποψη, προσπάθησε να κατευνάσει τα πνεύματα των θεολογικών αντιπάλων. Ο Μέγας Κωνσταντίνος δεν μπορούσε να διεισδύσει στη βαθύτερη σημασία της αϊδιότητας της γεννήσεως του Υιού. Για το λόγο αυτό προέτρεπε και τον Άρειο και τον Αλέξανδρο να συνυπάρξουν ειρηνικά παρά τη διαφορετική τους διδασκαλία για τον Τριαδικό Θεό. Το μεγάλο θεολογικό κίνδυνο τον εξέθεσε στον αυτοκράτορα ο Κορδούης Όσιος. Ο τελευταίος παρότρυνε τον Κωνσταντίνο να προχωρήσει στη σύγκληση Συνόδου με σκοπό την επίλυση της θεολογικής αυτής διαμάχης.

Η Νίκαια κρίθηκε καταλληλότερη για τη διεξαγωγή των εργασιών της συνόδου, αφού εξασφάλιζε την ευχερέστερη πρόσβαση των επισκόπων της Αιγύπτου και της Δύσης. Ταυτόχρονα όμως η πόλη αυτή παρείχε τη δυνατότητα στον Κωνσταντίνο να παρακολουθήσει ο ίδιος τις εργασίες της συνόδου. Η Σύνοδος άρχισε τις εργασίες της στις 20 Μαΐου του 325[10] και τις περάτωσε στις 25 Αυγούστου του ίδιου έτους. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας εγκαινίασε τις εργασίες τις Συνόδου, δείχνοντας έτσι πόσο σημαντική ήταν αυτή η Σύνοδος τόσο για τον ίδιο όσο και για την εσωτερική ειρήνη της αυτοκρατορίας. Συμμετείχαν 318 Πατέρες, αριθμός συμβολικός με τον αριθμό των ανδρών που χρησιμοποίησε ο Αβραάμ για να αντιμετωπίσει τους εχθρούς[11]). Πρακτικά της Συνόδου δεν κρατήθηκαν. Αυτό επιβεβαιώνεται μέσα από τα έργα του Μεγάλου Αθανασίου, στα οποία ο ιερός πατήρ καταφεύγει στη μνήμη του, για να περιγράψει γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Σύνοδο η λόγια που ειπώθηκαν από τους υποστηρικτές και τους επικριτές του Αρείου. Πρόεδρος της Συνόδου θεωρείται ο Ευστάθιος Αντιοχείας, αλλά πολλοί κατά καιρούς υπεστήριξαν ότι ήταν η ο Νικομηδείας Ευσέβιος η ο Μέγας Κωνσταντίνος κ.λπ.

Η Σύνοδος καταδίκασε τον Άρειο, τη διδασκαλία του και τα τρία εκκλησιαστικά σχίσματα, το Νοβατιανό, του Παύλου Σαμοσατέα και το Μελιτιανό, τα οποία ταλάνιζαν για χρόνια την εσωτερική ειρήνη της Εκκλησίας. Εξέδωσε 20 ιερούς κανόνες και το Σύμβολο της Νίκαιας, στο οποίο δηλωνόταν ότι ο Υιός είναι ομοούσιος του Πατρός, δηλαδή συναΐδιος και φύσει αληθινός Θεός. Ο όρος ομοούσιος χρησιμοποιήθηκε από τον ίδιο τον Κωνσταντίνο, για να περιγράψει τη σχέση του Υιού με τον Πατέρα. Η ένταξη το συγκεκριμένου όρου στο προσχέδιο του Συμβόλου σήμαινε ταυτόχρονα και την καταδίκη του Αρειανισμού. Ο καθηγητής Κ. Σκουτέρης[12] σημειώνει σχετικά για τον επίμαχο όρο ομοούσιος: «Ο Μ. Αθανάσιος έχει διατυπώσει στο Περί της εν Νικαία Συνόδου έργο του το όλο σκεπτικό και την όλη πορεία της Συνόδου για την υιοθέτηση του όρου. Κατ αρχάς είναι αναντίρρητο, κατά τον Αθανάσιο, ότι ο όρος, πέρα του ότι εκφράζει τη διάνοια της Γραφής, είναι μέσα στην εκκλησιαστική παράδοση. Οι Συνοδικοί παρέλαβαν τη θεολογία που εκφράζει ο όρος «άνωθεν παρά των προ αυτών». Εξ άλλου, αυτός ο μη γραφικός όρος υποστηρίζεται από πολλά γραφικά χωρία, τα οποία είχαν υπ όψιν τους και κατέγραψαν οι Συνοδικοί Πατέρες. «Επειδή δε η εκ Πατρός Υιού γέννησις άλλη παρά την ανθρώπων φύσιν εστί και ου μόνον όμοιος, αλλά και αδιαίρετός εστι της του Πατρός ουσίας και εν μεν εισί αυτός αυτός και ο Πατήρ (Ιω. 10, 30), ως αυτός είρηκεν, αεί δε εν τω Πατρί εστίν ο Λόγος και ο Πατήρ εν τω Λόγω (Ιω. 10,38. 14,20), ως έστι το απαύγασμα προ το φως (Εβρ. 1,3) - τούτο γαρ η λέξις σημαίνει - δια τούτο η Σύνοδος τούτο νοούσα καλώς ομοούσιον έγραψεν, ίνα την τε των αιρετικών κακοήθειαν ανατρέψωσι και δείξωσιν άλλον είναι των γενητών τον Λόγον». Οι Αρειανοί, αντί να αναζητούν τη «διάνοιαν» των Γραφών, είχαν «εφθαρμένην διάνοιαν» και αδυνατούσαν να συλλάβουν ότι με τον όρο «ομοούσιος» εκφραζόταν η αγιογραφική διδασκαλία. Τέλος, το Σύμβολο της Νίκαιας περιείχε τα επτά πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως[13].

Σημαντικό είναι να επισημανθεί ότι κατά τη Σύνοδο της Νικαίας έλαβαν χώρα πολλά θαύματα από τους άγιους θεοφόρους Πατέρες. Χαρακτηριστικά ήταν τα θαύματα του Αγίου Σπυρίδωνος, του Αγίου Οικουμένιου και του Αγίου Αχιλλίου. Άξιο αναφοράς θεωρείται και το συμβάν μεταξύ του Αγίου Νικολάου και του Αρείου. Ο πρώτος μην μπορώντας να συγκρατήσει την αγανάκτησή του για τα όσα υποστήριζε ο Άρειος τον χαστούκισε. Ο Μ. Κωνσταντίνος τιμώρησε το Νικόλαο με φυλάκιση. Αλλά στη φυλακή συντελέστηκε ακόμα ένα θαύμα δείχνοντας την αγιότητα του Νικολάου και την πλάνη του Αρείου.


[1] «Ὁ Ἄρειος ἐπηρεάστηκε σταθερά ἀπό τόν ἰουδαϊκό μονοθεϊσμό, τή φιλοσοφική ἀντίληψη περί ἀπόλυτης ὑπερβατικότητας καί περί ἀκινήτου τοῦ Θεοῦ, ἀπό τίς κοσμολογικές δυαλιστικές ἀντιλήψεις καί προπαντός ἀπό τή διδασκαλία τοῦ Φίλωνα περί τοῦ κτιστοῦ Λόγου, διά τοῦ ὁποίου ὁ Θεός δημιούργησε τόν κόσμο», Σ. Παπαδοπούλου,Πατρολογία Β´, Ἀθήνα, 1990, σ. 114.

[2] Ἀθανασίου Ἀλεξανδρείας, Κατά Ἀρειανῶν, I, E΄, 4, M. Tetz, Athanasius Werke, τ. 1, Ι, publ. De Gruyter, Berlin 1940, σ. 11415-18 (=PG 26, 21ΑB): ««Ἦν γάρ», φησί, «μόνος ὁ Θεὸς, καὶ οὔπω ἦν ὁ Λόγος καὶ ἡ σοφία. Εἶτα θελήσας ἡμᾶς δημιουργῆσαι, τότε δὴ πεποίηκεν ἕνα τινά, καὶ ὠνόμασεν αὐτὸν Λόγον, καὶ Σοφίαν καὶ Υἱὸν, ἵνα ἡμᾶς δι̉ αὐτοῦ δημιουργήσῃ»».

[3] Αὐτόθι, M. Tetz, Athanasius Werke, τ. 1, Ι, σσ. 11420-23, 11810-115 (=PG 26, 21B, 24Α).

[4] Ἀθανασίου, Περί τῆς ἐν Νικαίᾳ Συνόδου, 26, 1-5 καί 28, 1-2, H.G. Opitz, De decretis Nicaenae synodi, Athanasius Werke, τ. 2, Ι, publ. De Gruyter, Berlin 1940, σ. 38, (=PG 25, 461D-464A, 468AB): «Ὅτι δὲ οὐ ποίημα οὐδὲ κτίσμα ὁ τοῦ θεοῦ λόγος, ἀλλὰ ἴδιον τῆς τοῦ πατρὸς οὐσίας γέννημα ἀδιαίρετόν ἐστιν» καί «Ἀμέλει τῶν λεξειδίων αὐτῶν δειχθέντων τότε φαύλων καὶ ἀεὶ δὲ εὐελέγκτων ὄντων ὡς ἀσεβῶν ἐχρήσαντο παρ̉ Ἑλλήνων λοιπὸν τὴν λέξιν τοῦ ἀγενήτου, ἵνα προφάσει καὶ τούτου τοῦ ὀνόματος ἐν τοῖς γενητοῖς πάλιν καὶ τοῖς κτίσμασι συναριθμῶσι τὸν τοῦ θεοῦ λόγον, δι̉ οὗ αὐτὰ τὰ γενητὰ γέγονεν· οὕτως εἰσὶ πρὸς ἀσέβειαν ἀναίσχυντοι καὶ πρὸς τὰς τοῦ κυρίου βλασφημίας φιλόνεικοι».

[5] Τοῦ ἰδίου, Περί τῶν γενομένων ἐν τῇ Ἀριμινίῳ τῆς Ἰταλίας καί ἐν Σελευκείᾳ τῆς Ἰσαυρίας Συνόδων, 15, 3, H.G. Opitz, De synodis Arimini in Italia et Seleuciae in Isauria, Athanasius Werke, τ. 2, VII, σ, 24216-18 (PG 26, 708Α).

[6] Αὐτόθι.

[7] «Ἡ φράση αὐτή κυκλοφοροῦσε ἀπό τούς χρόνους τοῦ Διονυσίου Ρώμης (259-268) (βλ. ἀπόσπασμα 2: PG 25, 461C)», Σ. Παπαδοπούλου, Πατρολογία Β´,Ἀθήνα 1990, σ. 115.

[8] Ἀθανασίου, Κατά Ἀρειανῶν, Ι, Ε΄ καί Ι, ΚΣΤ΄, M. Tetz, Athanasius Werke, τ. 1, Ι, σσ. 11415-23, 1351-4 (=PG 26, 21Β, 65Α)

[9] Ἀθανασίου Ἀλεξανδρείας, Περί τῶν γενομένων ἐν τῇ Ἀριμινίῳ τῆς Ἰταλίας καί ἐν Σελευκείᾳ τῆς Ἰσαυρίας Συνόδων, 15, 3, H.G. Opitz, De synodis Arimini in Italia et Seleuciae in Isauria, Athanasius Werke vol. 2.1, 15.321-22 (=PG 26, 688B).

[10] Σωκράτους, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία 1, 13: «Καὶ ὁ χρόνος δὲ τῆς Συνόδου, ὡς ἐν παρασημειώσεσιν εὕρομεν, ὑπατείας Παυλίνου καί Ἰουλιανοῦ, τῇ εἰκάδι τοῦ Μαΐου μηνὸς· τοῦτο δὲ ἦν ἑξακοσιοστόν τριακοστόν ἕκτον ἔτος, ἀπὸ τῆς Ἀλεξάνδρου τοῦ Μακεδόνος βασιλείας».

[11] Γεν. 14,14

[12] Κ. Σκουτέρη, Ἱστορία Δογμάτων Β΄, Ἀθήνα 2004, σ 307.

[13]Συνοπτική παράθεση των ιερών Κανόνων:
Κανών Α':
Καταδικάζεται ἡ συνήθεια τοῦ οἰκοιοθελοῦς εὐνουχισμοῦ καί ἀπαγορεύεται ἡ χειροτονία εὐνουχισμένων, πλήν ὅσων ἐξετμήθησαν γιά ἰατρικούς λόγους ἤ λόγω βασανιστηρίων.
Κανών Β':
Ἀπαγορεύεται ἡ χειροτονία ὡς κληρικῶν στούς νεοεισερχομένους τῆς ἐκκλησίας.
Κανών Γ':
Καταδικάζεται ἡ συνήθεια τῶν κληρικῶν ὅλων τῶν βαθμῶν νά συζοῦν ἤ νά συγκατοικοῦν μέ νεαρές γυναίκες τίς ὁποίες δέν εἶχαν παντρευτεῖ (συνείσακτοι).
Κανών Δ' - Ε':
Εισάγεται τό «μητροπολιτικό σύστημα», τό ὁποῖο ἵσχυε στήν ὀργάνωση τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας. Καθορίζεται ὁ ρόλος τῆς ἐπαρχιακῆς συνόδου στή χειροτονία τῶν ἐπισκόπων.
Κανών ΣΤ':
Ἀναγνωρίζεται κατ̉ ἐξαίρεση τό ἀρχαῖο ἔθος τῆς συγκεντρωτικῆς δικαιοδοσίας τοῦ ἐπισκόπου τῆς Ἀλεξάνδρειας στίς ἐκκλησίες τῆς Αἰγύπτου, Λιβύης καί Πενταπόλεως -ὅπως συνέβαινε καί μέ τήν ἐκκλησία τῆς Ρώμης-, ἐνῶ ἐξαιρεῖται ἡ Ρώμη καί ἡ Ἀντιόχεια ἀπό τό γενικό μέτρο τοῦ μητροπολιτικοῦ συστήματος.
Κανών Ζ':
Ὁρίζεται ὅτι ὁ ἐπίσκοπος Αἰλίας (δηλ. ὁ Ἱερουσαλήμ) νά εἶναι ὁ ἑπόμενος στή σειρά ἀπόδοσης τιμῶν.
Κανών Η':
Ὁρίζεται ὁ τρόπος ἐπιστροφῆς τῶν λεγόμενων «Καθαρῶν» (Μελιτιανό σχίσμα).
στήν ἐκκλησία τῆς Αἰγύπτου .

Κανών Θ': Ἀναφέρεται στήν τότε συνήθη περίπτωση χειροτονίας πρεσβυτέρων τῶν ὁποίων δέν ἐξετάστηκαν τά προσόντα ἤ οἱ ὁποῖοι δεν παραμένουν ἄμεμπτοι.
Κανών Ι':
Καταδικάζεται ἡ χειροτονία τῶν πεπτοκότων.
Κανών ΙΑ' - ΙΒ':
Καθορίζεται η μετάνοια των πεπτωκότων, με αυστηρότερα κριτήρια.
Κανών ΙΓ':
Δέχεται ὅτι εἶναι δυνατόν νά λάβει κάποιος τή Θεία Ευχαριστία ἐπί τῆς ἐπιθανατίου κλίνης.
Κανών ΙΔ':
Ὁρίζεται ὁ τρόπος τῆς μετάνοιας τῶν πεπτωκότων κατηχουμένων.
Κανών ΙΕ' - ΙΣΤ':
Καταδικάζεται ἡ ἐπιδίωξη κληρικῶν γιά μετάθεση σέ ἄλλες ἐκκλησίες.
Κανών ΙΖ':
Καταδικάζεται ἡ πλεονεξία καί ἡ αἰσχροκέρδεια τῶν κληρικῶν πού προέρχεται ἀπό τόν ἐντοκο δανεισμό.
Κανών ΙΗ':
Ἀπαγορεύεται στούςς διακόνους νά μεταδίδουν καί νά ἀγγίζουν τή Θεία Εὐχαριστία πρίν ἀπό τούς πρεσβυτέρους, καί δέν ἐπιτρέπεται τό νά κάθονται μεταξύ τῶν πρεσβυτέρων.
Κανών Κ':
Ἀπαγορεύεται ἡ γονυκλισία στή Θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς καί τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς.



www.impantokratoros.gr