Ήθη και έθιμα Χριστουγέννων στα Βαλκάνια

Ένα μοναδικό γιορτινό «παζλ» συνθέτουν τα ήθη και έθιμα για τον εορτασμό των Χριστουγέννων στα Βαλκάνια, όπου οι παραδόσεις «καλά κρατούν». Στην Κροατία, το χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίζεται με φρούτα, καρύδια, γλυκά, γυάλινα στολίδια και κεριά. Οι επισκέπτες θα ακούσουν διαφορετικές «εκδοχές» από τα κάλαντα, θα δοκιμάσουν πληθώρα παραδοσιακών, χριστουγεννιάτικων, φαγητών και θα αισθανθούν «μέρος» της παράδοσης. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων αρχίζει στις 13 Δεκεμβρίου (εορτή της αγίας Λουκίας), όπου οι οικογένειες τοποθετούν σπόρους σιταριού σε ένα πιάτο με νερό. Οι σπόροι μεγαλώνουν και το βράδυ των Χριστουγέννων τους δένουν με την αποκαλούμενη «trobojnica» μια κορδέλα με κόκκινο, μπλε και άσπρο χρώμα. Η παράδοση θέλει μια γυναίκα να γυρνά στις γειτονιές και να προσφέρει σύκα, αμύγδαλα, ξηρούς καρπούς και μήλα. Εξάλλου, σε αρκετές περιοχές, οι οικογένειες σκορπούν άχυρα στα πατώματα των σπιτιών τους και κάτω από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, την παραμονή των Χριστουγέννων. Τα μέλη των οικογενειών κάνουν ευχές για υγεία, καλή τύχη και συχνά κάθονται πάνω στα άχυρα. Το «παραμύθι» των Χριστουγέννων «ζωντανεύει» και στον κήπο της οικογένειας Salaj, στην περιοχή Γκραμπόβνιτσα. Η οικογένεια κάθε χρόνο, στολίζει εκτός του χριστουγεννιάτικου δέντρου στο σπίτι, τον κήπο της με χιλιάδες λαμπιόνια και στολίδια με αποτέλεσμα να περιληφθεί στον κατάλογο του οργανισμού τουρισμού της περιοχής και του Οργανισμού Τουρισμού της Κροατίας, ως ελκυστικός προορισμός για τους επισκέπτες από άλλες χώρες. Μάλιστα, το αποτέλεσμα είναι τόσο εντυπωσιακό που οι φωτογραφίες από το χριστουγεννιάτικο διάκοσμο «φιλοξενούνται» σε αρκετές διαδικτυακές πύλες. Στη Ρουμανία, τα κάλαντα των Χριστουγέννων «σκορπούν» στον χειμωνιάτικο αέρα το μήνυμα της Γέννησης του Θεανθρώπου και γλυκαίνουν τις καρδιές των Ρουμάνων που γιορτάζουν τα Χριστούγεννα τηρώντας τις παραδόσεις. Στα σοκάκια των πόλεων και των χωριών νέοι και παιδιά ψάλλουν τα κάλαντα, ενώ οι πατεράδες βάζουν κέρματα στις τσέπες των παντελονιών των παιδιών τους για να είναι το Νέο Έτος άφθονο και γενναιόδωρο μαζί τους. Επίσης, ανήμερα των Χριστουγέννων, το ψωμί τοποθετείται κάτω από το τραπέζι για να φέρει τύχη στην οικογένεια και σπόροι σιταριού τοποθετούνται κάτω από το τραπεζομάντιλο για να είναι καλή η σοδειά το Νέο Έτος. Στις 20 Δεκεμβρίου οι Ρουμάνοι γιορτάζουν την ημέρα του Αγίου Ιγνατίου (ουσιαστικά αυτή την ημέρα ξεκινά ο εορτασμός των Χριστουγέννων). Αυτή την ημέρα απαγορεύεται η εργασία και η μοναδική δουλειά που καλούνται, κυρίως, οι νοικοκυρές να κάνουν είναι να ετοιμάσουν το μενού του χριστουγεννιάτικου δείπνου. Στη Σερβία, οι πολίτες λένε «Srecan Bozic» (Καλά Χριστούγεννα) και στο γιορτινό τραπέζι τρώνε τη «cesnica» ένα ιδιαίτερο είδος ψωμιού που αποτελεί παράδοση για τα Χριστούγεννα. Κάθε μέλος της οικογένειας παίρνει ένα κομμάτι, ενώ ένα κομμάτι προορίζεται και για το σπίτι. Πρόκειται για ένα "είδος" βασιλόπιτας, καθώς μέσα στο ψωμί υπάρχει ένα νόμισμα και όποιος το βρει, θεωρείται καλότυχος για τη νέα χρονιά. Το ιδανικό, εορταστικό περιβάλλον στη Σερβία, το «συνθέτει» και το κόψιμο του δέντρου (συνήθως βαλανιδιά) την παραμονή των Χριστουγέννων. 'Ένα μεγάλο κομμάτι από το δέντρο συνήθως ρίχνεται στο τζάκι του σπιτιού για καλή τύχη. Εξάλλου, ένα πάκο από άχυρα σκορπίζεται στο πάτωμα του σπιτιού, ενώ το γιορτινό τραπέζι «χαρακτηρίζεται» από ποικιλία φαγητών. Ανήμερα των Χριστουγέννων, ο εορτασμός «μεταφέρεται» στις εκκλησίες όπου οι καμπάνες χτυπούν και καλούν τους πολίτες να γιορτάσουν τη Γέννηση του Θεανθρώπου. Ιδιαίτερη σημασία έχει - κατά την παράδοση - ο πρώτος επισκέπτης του σπιτιού, καθώς πρέπει να θεωρείται καλότυχος για να φέρει στην οικογένεια γούρι για το Νέο Έτος. Μάλιστα, οι περισσότεροι για να είναι σίγουροι ότι θα έχουν καλή τύχη το Νέο Έτος, επιλέγουν τον πρώτο επισκέπτη. Στη Βουλγαρία, κάθε χρόνο στις 24 Δεκεμβρίου, όλα τα μέλη της οικογένειας συγκεντρώνονται από νωρίς για να ετοιμάσουν το γιορτινό τραπέζι. Η παράδοση θέλει αυτό το ψωμί να το έχει ετοιμάσει μια ανύπαντρη ή πρόσφατα παντρεμένη κοπέλα. Το ψωμί είναι διακοσμημένο με στοιχεία που συμβολίζουν τα οικόσιτα ζώα και τον αγρό. Μέσα σε αυτό τοποθετείται ένα τυχερό νόμισμα. Η ίδια κοπέλα παρασκευάζει στρογγυλά τσουρέκια για τους μικρούς που ψάλλουν τα κάλαντα. Πριν από το γιορτινό τραπέζι, η νοικοκυρά του σπιτιού θυμιατίζει όλα τα δωμάτια, τον κήπο και τον αχερώνα - όπου αυτός υπάρχει - προκειμένου να ξορκίσει τα κακά πνεύματα. Τίποτα δεν δανείζεται αυτή την ημέρα προκειμένου τα πλούτη της οικογένειας να παραμείνουν σε αυτή κατά τη διάρκεια του έτους. 'Ένα ξεχωριστό στοιχείο είναι η τελετή «koleduvane»: Μεταμφιεσμένοι και ψάλλοντας τα κάλαντα, νεαρά αγόρια που συμμετέχουν στην τελετή, περιφέρονται από σπίτι σε σπίτι για να ευχηθούν ευημερία, καλή τύχη και υγεία. Στη συνέχεια έρχονται άλλοι νεαροί που έχοντας βέργες κρανιάς, στολισμένες με κορδέλες, καλαμπόκι και φρούτα, χτυπούν απαλά τους ανθρώπους στους ώμους και τους εύχονται υγεία, μακροζωία και επιτυχία. Την έναρξη των εορτασμών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς σηματοδοτεί η ημέρα του Αγίου Ιγνατίου που εορτάζεται στις 22 Δεκεμβρίου. Με μακρά παράδοση, πληθώρα εθίμων «κομμάτι» της κοινής ευρωπαϊκής κληρονομιάς και στη Σλοβενία «πρωταγωνιστούν» τα κάλαντα και το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Βέβαια, το ψωμί που «κοσμεί» το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, «κουβαλά» και αυτό το δικό του «βάρος» καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, θα φέρει στους ανθρώπους και τα οικόσιτα ζώα, υγεία, δύναμη και ενέργεια. Οι «καλαντάρηδες», εξάλλου, θα φέρουν και αυτοί σε κάθε σπίτι ευχές για υγεία, τύχη και ευλογία. Στη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, σε κάθε σπίτι, οι νοικοκυρές θυμιατίζουν για να διώξουν μακριά τα κακά πνεύματα. Την παραμονή των Χριστουγέννων, οι οικογένειες συγκεντρώνονται στο σπίτι και τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας μοιράζουν στα παιδιά γλυκά και φρούτα. πηγή: http://www.ant1online.gr/Ereuna/Pages/200912/7a5ff084-74e8-4840-9540-a28a867b4c03.aspx