Ν’ αλλάξουμε τον κόσμο μας...

Γράφει ο Χρήστος Β. Μασσαλάς* Μετά τις διαδοχικές κρίσεις, πολλές φωνές αναδύονται ενάντια στην οικονομική μεγέθυνση. Της προσάπτουν ότι κατασπαταλά τους μη ανανεώσιμους πόρους, δίνει έμφαση στην κατανάλωση και τις κατασκευασμένες ανάγκες, διευρύνει τις ανισότητες, μειώνει τον ελεύθερο χρόνο, δεν ενισχύει την αλληλεγγύη και τη συνεκτικότητα και οδηγεί στην “ύβριν”, δηλαδή στην έλλειψη “μέτρου”. Το αποτέλεσμα της οικονομικής μεγέθυνσης ήταν ο homo economicus, δηλαδή ο ψυχρός, υπολογιστής και εγωιστής άνθρωπος. Στην εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής, σε περίοδο κρίσης, οι διαμορφωτές της πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους όλες τις παραμέτρους που καθορίζουν τη σχέση εισοδήματος - μεγέθυνσης. Πριν το σχολιασμό της σχέσης αυτής θα πρέπει να γίνει σαφές ότι μια οργανωμένη κοινωνία δίνει έμφαση στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στις ίσες ευκαιρίες για όλους τους πολίτες της. Κάποιες από τις παραμέτρους που καθορίζουν τη σχέση εισοδήματος - μεγέθυνσης είναι: α) το επίπεδο διαβίωσης, β) οι μελλοντικές προσδοκίες, γ) οι συγκρίσεις, δ) η επίδραση της αυξομείωσης του εισοδήματος στο επίπεδο ζωής, ε) οι προβλέψεις. Η ικανοποίηση των ατόμων από την εργασία τους εξαρτάται από την εξέλιξη του εισοδήματός τους και όχι από το επίπεδο στο οποίο αυτό βρίσκεται. Οι διακυμάνσεις του δεν μπορεί παρά να έχουν προσωρινή επίδραση. Το κυρίαρχο είναι οι διαφαινόμενες προσδοκίες. Η σύγκριση με το εισόδημα τρίτων αποτελεί κυρίαρχο παράγοντα. Το εισόδημα αναφοράς είναι το εισόδημα μιας κοινωνικής ισότιμης ομάδας με επαγγελματικά χαρακτηριστικά: εκπαίδευση, επάγγελμα, κλάδος, εμπειρία… Μια σχέση ισοτιμίας. Η άμεση επίδραση της σύγκρισης μειώνει την ευημερία του ατόμου, στο μέτρο που το εισόδημα σύγκρισης αυξάνει. Η ανισότητα θυμώνει τον άνθρωπο και μαζί υποθηκεύει την κοινωνική συνοχή. Πρέπει να τονιστεί ότι οι υλικές προσδοκίες αυξάνουν κατ’ αναλογία του εισοδήματος. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι οι προσδοκίες και η ευημερία μας παραμένουν αμετάβλητα, παρά την οικονομική μεγέθυνση. Οι άνθρωποι μιμούνται και στην κατασκευή αναγκών και φυσικά και στην κατανάλωση. Σ’ ένα κόσμο πληροφόρησης, οι προσδοκίες αποτελούν πηγή ευημερίας, ενώ σ’ έναν κόσμο συγκρίσεων τα πάντα παίρνουν μια μορφή θυμού. Η πατρίδα μας πρέπει να διαχειριστεί μια κρίση με πολλά χαρακτηριστικά: υπολειτουργία θεσμών, δομικές αδυναμίες, έλλειψη υπευθυνότητας και διαφάνειας, διαφθορά, ανυπαρξία συλλογικού οράματος, μεγάλες ανισότητες, εκπαιδευτικό σύστημα με παθογένειες… Η αλλαγή πορείας είναι αναγκαία και επιβεβλημένη. Το γεγονός αυτό αποτελεί κοινό τόπο: πολιτικής ηγεσίας και πολιτών. Είναι μοναδική ευκαιρία να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία. Να μειώσουμε τις ανισότητες και να διαμορφώσουμε θεσμούς που να στηρίζουν την κοινωνική κινητικότητα. Οι πολίτες είναι έτοιμοι να πειστούν και να συμπορευτούν με την πολιτική ηγεσία, αρκεί στη λήψη μέτρων να επικρατήσει η σύνεση ώστε να εκφραστεί το απόθεμα αλληλεγγύης και υπευθυνότητας των πολιτών για μια πατρίδα υψηλών προσδοκιών. Η πάταξη της φοροδιαφυγής, η μείωση των ανισοτήτων, η αξιοποίηση των αξίων, η αξιόπιστη πληροφόρηση και η προσεκτική και σταδιακή εφαρμογή των σχεδιαζόμενων μέτρων είναι τα ζητούμενα. Η έξοδος από την κρίση πρέπει να βρει τη χώρα μας “έξυπνη”, με αλλαγή κουλτούρας στη λειτουργία των θεσμών και με ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να εγγυάται τη βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της και του πολιτισμικού της πλούτου. Θα είναι μεγάλο ατύχημα να χάσουμε την ευκαιρία. Η συνεισφορά όλων μας, όταν θα εστιάζεται στην αναλογικότητα των δυνατοτήτων μας, δεν ενοχλεί, απεναντίας ενισχύει την αλληλεγγύη για το κοινό καλό. Αυτό που μας μαθαίνει η ιστορία είναι ότι και η πιο μικρή συνεισφορά για το κοινό καλό έχει σημασία. Το μεγάλο βήμα θα προέλθει αν όλοι μας κάνουμε μικρά πράγματα για να (ανα)-δρομολογήσουμε την πορεία της κοινωνίας μας. Όλα τα μικρά πράγματα μαζί φέρνουν την επιδιωκόμενη αλλαγή… Σε μια τέτοια προοπτική απαιτείται ενότητα του λαού μας και αποφυγή άσκοπων πολιτικών αντιπαραθέσεων. Στη δημοκρατία οι καθοριστικές διαφορές είναι εκείνες που βρίσκονται στο μέλλον παρά όσες κληρονομήσαμε από το παρελθόν. Στη δημοκρατία η προφητεία ηχεί δυνατότερα από τη μνήμη… Δεν επαρκεί να εκλογικεύσουμε τον κόσμο μας, είναι αναγκαίο να τον αλλάξουμε… * Ο Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι καθηγητής, πρόεδρος ΔΕ Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του ΣΑΠΕ (π. πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) πηγή:www.makthes.gr