Αγοραφοβία

Η ονομασία αυτής της πολύ κοινής αγχώδους διαταραχής, η οποία κυριολεκτικά σημαίνει «φόβο της αγοράς ή των ανοιχτών χώρων», οδηγεί συχνά σε παρανοήσεις όσον αφορά την πραγματική της φύση. Ο κλινικός ορισμός της αγοραφοβίας είναι ο φόβος χώρων και καταστάσεων όπου το άτομο αισθάνεται παγιδευμένο επειδή πιστεύει ότι είναι δύσκολο ή / και ταπεινωτικό να ξεφύγει ή όπου δεν θα του παρασχεθεί η απαραίτητη βοήθεια σε περίπτωση που το άτομο υποφέρει μια κρίση πανικού. Είναι σημαντικό η αγοραφοβία να κατανοηθεί σε σχέση με μια προϊούσα διαταραχή πανικού (βλ. σχετικό άρθρο) η οποία και οδηγεί πολύ συχνά σ’ αυτή τη σοβαρή αγχώδη διαταραχή. Υπάρχουν και περιπτώσεις ατόμων τα οποία υποφέρουν από αγοραφοβία χωρίς διαταραχή πανικού. Έχει όμως υπολογιστεί ότι τουλάχιστον τα 2/3 των ατόμων που υποφέρουν από αγοραφοβία, υποφέρουν επίσης και από διαταραχή πανικού η οποία συνήθως προηγείται της αγοραφοβίας. Η κλινική εμπειρία μας έχει δείξει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η αγοραφοβία μπορεί να αποφευχθεί με έγκαιρη θεραπεία της διαταραχής πανικού. Η αγοραφοβία μπορεί να εμφανιστεί και αμέσως μετά την πρώτη κρίση πανικού. Είναι λοιπόν σημαντικό να ζητήσουμε θεραπεία όσο το δυνατόν πιο σύντομα καθώς η θεραπεία της αγοραφοβίας είναι πολύ πιο δύσκολή από τη θεραπεία της απλής διαταραχής πανικού.

Τα άτομα που υποφέρουν από αγοραφοβία είναι συνήθως υπερβολικά ευαισθητοποιημένα στις διάφορες φυσιολογικές σωματικές τους αισθήσεις, λειτουργίες και καταστάσεις και συχνά αντιδρούν σ’ αυτές με ακραίους τρόπους. Για παράδειγμα, οι φυσιολογικές αλλαγές στις σωματικές λειτουργίες που προκαλούνται όταν ανεβαίνουμε κάπως γρήγορα τις σκάλες ενός τριώροφου κτιρίου, δηλαδή ταχυκαρδία, λαχάνιασμα κλ.π., μπορεί να ερμηνευτούν από το άτομο που υποφέρει από αγοραφοβία ως η αρχή μιας κρίσης πανικού. Η ερμηνεία αυτή και ο φόβος από τον οποίο συνοδεύεται είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν το άτομο σε μια πλήρη κρίση πανικού.

Το τυπικό σενάριο εξέλιξης μιας κρίσης πανικού σε αγοραφοβία είναι περίπου ως εξής: Για παράδειγμα, το άτομο βιώνει για πρώτη φορά μια ξαφνική κρίση πανικού ενώ περιμένει στην ουρά του ταμείου ενός σουπερμάρκετ. Το άτομο δεν έχει ιδέα τι μπορεί να προκάλεσε ή τι ακριβώς σημαίνουν αυτά τα έντονα συμπτώματα. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι έπαθαν καρδιακή προσβολή ή κάτι άλλο σοβαρό συμβαίνει με τη σωματική τους υγεία κι έτσι συνήθως καταλήγουν στα επείγοντα κάποιου νοσοκομείου. Εάν δεν γίνει η σωστή διάγνωση μετά αυτή την πρώτη κρίση πανικού και αν, ακόμη σημαντικότερο, το άτομο δεν μπει αμέσως σε μια κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, το άτομο συχνά αρχίζει να πιστεύει ότι κάτι στο περιβάλλον του σουπερμάκετ του προκάλεσε την κρίση πανικού. Το άγχος του συνδέεται με τα σουπερμάρκετ τα οποία και αρχίζει να αποφεύγει με κάθε τρόπο. Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι τόσο έντονα και δραματικά που το άτομο τη σκέφτεται συνεχώς και έχει έμμονες σκέψεις και ανησυχία ότι θα του ξανασυμβεί. Τελικά το άτομο πιστεύει ότι είναι πιθανόν να υποφέρει μια κρίση πανικού και σε άλλους χώρους που μπορεί να θυμίζουν έστω και αόριστα το περιβάλλον του σουπερμάρκετ. Έτσι σταδιακά συνδέονται όλο και περισσότεροι χώροι και καταστάσεις με το φόβο και το άγχος του ατόμου και προστίθενται τελικά σ’ αυτές που το άτομο αποφεύγει με κάθε θυσία. Πολύ συχνά ο φόβος του ατόμου γενικεύεται σε βαθμό που δεν μπορεί πια να βγει από το σπίτι του ή βγαίνει με τρομερό άγχος και μόνο με τη συνοδεία κάποιου άλλου οικείου και έμπιστου ατόμου. Ακόμη και μέσα στο ίδιο του το σπίτι, το άτομο χρειάζεται πάντα κάποιον κοντά του και μπορεί να αφήνει την πόρτα ανοιχτή κι όταν ακόμη πηγαίνει στη τουαλέτα έτσι ώστε να είναι βέβαιος ότι θα του παρασχεθεί άμεση βοήθεια σε περίπτωση κρίσης πανικού. Άτομα με αγοραφοβία συνήθως αισθάνονται ασφαλείς με ένα ή δύο συγκεκριμένα άτομα στα οποία δημιουργούν μια απόλυτη εξάρτηση. Η εξέλιξη από διαταραχή πανικού σε αγοραφοβία μπορεί να είναι αργή ή γρήγορη και επίσης η κατάσταση ενός ατόμου μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά, αλλά να χειροτερέψει και πάλι μετά από ένα χρονικό διάστημα. Μια κρίση πανικού μπορεί να συμβεί οπουδήποτε, ακόμη και στη διάρκεια του ύπνου. Ο τρόπος λοιπόν που εξελίσσεται είναι διαφορετικός σε κάθε άτομο και εξαρτάται από την προσωπική του εμπειρία.

Άτομα με αγοραφοβία μπορεί επίσης να υποφέρουν και από δευτερογενή συμπτώματα κατάθλιψης, ψυχαναγκασμού και κοινωνικής φοβίας τα οποία όμως δεν παίζουν κύριο ρόλο στη γενική κλινική εικόνα του ατόμου.

Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, η αγοραφοβία είναι το ψυχολογικό επακόλουθο της διαταραχής πανικού. Έγκαιρη λοιπόν θεραπεία, αν είναι δυνατόν μετά από την πρώτη κρίση πανικού, θα μας βοηθήσει να μην υποφέρουμε τις πραγματικά δυσάρεστες επιπτώσεις αυτού του ψυχολογικού επακόλουθου. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπ’ όψιν ότι η θεραπεία της αγοραφοβίας είναι δύσκολη και μακρόχρονη.

Συγγραφη & Επιμελεια κειμενου: Δρ. Δοβελος Ιωαννης

Καθηγητης Ψυχολογιας & Ψυχοθεραπειας

www.psychotherapia.gr