Ταφή ή καύση;

Γράφει ο Κισάμου & Σελίνου ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΣ

Μετά την πρόσφατη ψήφιση του Νόμου περί δημιουργίας κρεματορίων και στην Ελλάδα, γεννάται το ερώτημα: Τελικά... ταφή ή καύση των νεκρών; Πολύς ο λόγος και ο αντίλογος... Νιώσαμε λοιπόν την ανάγκη να επικαιροποιήσομε παλαιότερες σκέψεις μας, με την ελπίδα να συμβάλουν στην κατανόηση του θέματος.
Κατ' αρχήν χρειάζεται να αποδεχθούμε μια πραγματικότητα. Την ύπαρξη ανάμεσα μας ανθρώπων, μη Ορθοδόξων, που ζουν στον τόπο μας και ζητούν, ορθά νομίζω, να τους εξασφαλιστούν όροι ισοπολιτείας και δικαιώματα ανάλογα με αυτά που θα είχαν αλλού. Χρέος της πολιτείας είναι να εξασφαλίζει στους πολίτες της όρους συμβίωσης πάνω στη βάση της ελευθερίας της συνείδησης. Με αυτή την έννοια είναι μάλλον αντιφατικό να αντιδικούμε με ρυθμίσεις που αποβλέπουν στο να εξασφαλιστεί η ελευθερία σε κάποιους συμπολίτες μας. Όσο λοιπόν αφορά την συζήτηση στο εάν οι ετερόδοξοι ή οι αλλόθρησκοι που ζουν στην πατρίδα μας έχουν το δικαίωμα ή όχι να ακολουθούν τα έθιμα και τις συνήθειές τους, σαφώς και η απάντηση είναι καταφατική. Το ερώτημα που γεννάται τελικά είναι εάν μπορεί ένα μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας αντί της ταφής να επιλέξει την καύση του σώματός του.
Για να δοθεί απάντηση στο καίριο αυτό ερώτημα χρειάζεται, πιστεύω, να κατανοήσομε κάτι πολύ μεγάλο και βασικό: Η κήδευση του νεκρού σώματος, κατά την Ορθόδοξη αντίληψη, δεν είναι μια κοινωνική εκδήλωση ή μια απλή ακολουθία, αλλά μυστήριο Το μυστήριο της ταφής, και αποτελεί έκφραση της ανακεφαλαίωσης του μυστηρίου της Εκκλησίας, της περί ανθρώπου διδασκαλίας και της Χριστιανικής ελπίδας. Ελπίδα που πηγάζει από τον Αναστημένο Κύριο, ο Οποίος με την Ανάστασή Του «καινά ποιεί τα πάντα» (Αποκ. 21, 5), ο Οποίος δεν εκάη αλλά ενεταφιάσθη (Ματθ. 14, 12), παρέμεινε «αλλότριος φθοράς», ανεστήθη την 3η ημέρα, και ο Οποίος με την Ανάστασή Του συν-ανασταίνει και το ανθρώπινο γένος. «Χαίρετε» (Μτθ. 28, 9), ήταν ο πρώτος χαιρετισμός, η πρώτη λέξη του Αναστημένου Κυρίου προς τις μυροφόρες γυναίκες. «Χαίρετε»! Αυτό είναι το παν, το μέγιστο, που έχομε να μοιραστούμε όχι μόνο οι Χριστιανοί μεταξύ μας, άλλα και με τους συνανθρώπους μας, όλου του κόσμου. Την χαρά της Αναστάσεως τoυ Χριστού και την προσδοκία της αναστάσεως του ανθρώπου.
Τι συμβαίνει λοιπόν με την κοίμηση, τον θάνατο ενός ανθρώπου; Η Εκκλησία συνέρχεται επί το αυτό, έχοντας ανάμεσα Της το λείψανο του κεκοιμημένου, σε μια έκφραση της συνεχιζόμενης παρουσίας του στην κοινωνία των προσώπων. Το λείψανο βλέπει προς ανατολάς και οι οικείοι το ασπάζονται ξεπροβοδίζοντάς το προς την αιωνιότητα. Τιμούν την ιερότητα του σώματος ως «μέλος Χριστου» και «Ναό του Αγίου Πνεύματος» (1, Κορ. 6, 19) και δεν το καταστρέφουν, γιατί καταστροφή του ισοδυναμεί με βεβήλωση. Όπως δε αναφέρει ο απ. Παύλος «ει τις τον ναόν του Θεού φθείρει, φθειρεί και τούτον ο Θεός» (1, Κορ. 3, 16). Η καύση λοιπόν ενός νεκρού είναι μια πράξη βίας επί του σώματος, του «ναού του Θεού», εν αντιθέσει με την ταφή που είναι η φυσική διαδικασία της φθοράς του σώματος. Η καύση αποτελεί κορυφαίο σύμβολο μηδενισμού, πράξη εικονοκλαστική, που θρυμματίζει την πίστη στην Ανάσταση, όπως σημειώνει και θεολόγος των καιρών μας. Σκεφθείτε να είχαμε κάμει στάχτη τους Αγίους μας! Και τι σημαίνει άραγε το γεγονός ότι το λείψανο ενός Αγίου θαυματουργεί;
Σπουδαίος και σημαντικός, για έναν πιστό, είναι επίσης ο εικονισμός που εμπεριέχεται στην ίδια την ταφή. Η ταφή είναι σπορά. Είναι η σπορά του σώματος που συν-θάφτηκε και συν-αναστήθηκε με τον Χριστό κατά το Βάπτισμα, και που έγινε ένα με την φύση της αθανασίας, κοινωνώντας το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Όπως ο σπόρος που διαλύεται στο χώμα πετά καινούργια φύτρα, έτσι και το σώμα της φθοράς θα πετάξει βλαστάρι αθανασίας. Και θα οδηγήσει όχι μόνο το σώμα, αλλά και το σύμπαν όλο στην αφθαρσία. Το μνήμα είναι μπόλιασμα αθανασίας.
Όμως και από ψυχολογικής πλευράς η προετοιμασία της κήδευσης βοηθά τους πενθούντες συγγενείς στην φυσιολογική εξέλιξη της διαδικασίας του πένθους. Η προετοιμασία της ταφής, η ποιμαντική παρουσία του ιερέα στο σπίτι των πενθούντων πριν και μετά την κηδεία, η νεκρώσιμος ακολουθία, ως και τα μνημόσυνα που ακολουθούν λειτουργούν θεραπευτικά στους πενθούντες κατά την διάρκεια του πένθους. Κάτι, που όπως ισχυρίζεται ο Αμερικάνος ψυχολόγος Baker, δεν μπορεί να συμβεί με την καύση του νεκρού λόγω του ότι μειώνεται στο ελάχιστο η περίοδος διάρκειας του πένθους. Ας σκεφτούμε εδώ και κάτι άλλο. Η προτίμηση της καύσης για έναν πιστό είναι ουσιαστικά άρνηση του υπερήφανου ανθρώπου να δεχθεί την ταπεινότητα της φύσης του, όπως αυτή φανερώνεται αδυσώπητα μέσα από την προοπτική της αποσύνθεσης του ανθρώπινου λειψάνου. Τελικά πέρα από την σωτηριολογική σημασία που έχει για τον άνθρωπο η μετά θάνατον διάλυση του σώματός του, αυτό που σήμερα διακυβεύεται με την καύση των νεκρών είναι κυρίως το ανθρώπινο είδος. Γιατί το αναπόφευκτα εκκοσμικευμένο περιβάλλον των κρεματορίων θα ανοίξει την θύρα για μια πλήρη υποταγή του όλου θέματος της αντιμετώπισης των νεκρών σε υγιειο-οικονομικές και μόνον σκοπιμότητες.
Λέχθηκε επίσης ότι το όλο θέμα δεν άπτεται της δογματικής της Εκκλησίας. Αν ο εικονισμός της βασικής Χριστιανικής εμπειρίας δεν είναι δογματικό ζήτημα, τότε τι άραγε είναι τα δόγματα; Και αν, κάποιοι από εμάς, δεν θέλομε να ακούσομε την φωνή του Απ. Παύλου κατά τον οποίον: «το σώμα θάβεται άδοξο, θα αναστηθεί όμως ένδοξο, ενταφιάζεται ανίσχυρο, θα αναστηθεί όμως δυνατό. Ενταφιάζεται σώμα .... θα αναστηθεί όμως ζωοποιημένο από το Πνεύμα Θεού» (1, Κορ. 15, 42), ας ακούσομε τουλάχιστον την κραυγή αγωνίας ενός Γάλλου ψυχαναλυτή, του Michel Annis, προέδρου της Γαλλικής Εταιρίας Θανατολογίας, όπου σε συνέντευξή του στην Γαλλική εφημερίδα Liberation δηλώνει: «η καύση είναι ένα είδος μεταθανάτιας αυτοκτονίας, μια επιλογή που υπακούει λίγο ως πολύ στα ίδια κίνητρα με την αυτοκτονία».

www.haniotika-nea.gr