Οι σύγχρονοι Γέροντες

του Ευάγγελου Π. Λέκκου

από το μηνιαίο περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών «Όσιος Νικάνωρ»,

τεύχος 294, Ιούνιος 2010

(Το κατωτέρω κείμενο αποτελεί εισαγωγή στη νέα Σειρά του συγγραφέα με τίτλο «Σύγχρονοι Γέροντες». Από τις έκδ. Σαΐτης τέθηκαν ήδη σε κυκλοφορία 10 τεύχη).

Τί σημαίνει Γέροντας; Αρχικά η έννοια και ο δεσμός του Γέροντος ή Αββά ήταν συνδεδεμένα με τον μοναχικό βίο. Ο τάδε υποψήφιος ή δόκιμος μοναχός, χαρακτηριζόμενος υποτακτικός, είχε τον Γέροντα του, δηλαδή έναν έμπειρο και σοφό παλαιότερο μοναχό για να τον καθοδήγει στον ασκητικό βίο. Σ' αυτόν όφειλε απόλυτη υπακοή, μία από τις τρεις μεγάλες μοναχικές αρετές (οι άλλες δύο: ακτημοσύνη και παρθενία). Σκέψεις, θελήματα, επιθυμίες, αμφιβολίες, προβληματισμοί έπρεπε να είναι γνωστά στον Γέροντα, στον όποιο ο υποτακτικός ανέθετε τα πάντα. Είναι χαρακτηριστικά όσα επί του προκειμένου αναφέρει ο αββάς Δωρόθεος στην Ε' Διδασκαλία του «Περί του μη οφείλειν τινά στοιχείν τη ιδία συνέσει» (Μί§ηθ ΡΟ 88,1681): «Όταν ήμουν στο κοινόβιο, είχα αναδέσει τα πάντα στο Γέροντα μου αββά Ιωάννη. Διότι ποτέ δεν έκανα κάτι χωρίς τη γνώμη του. Υπήρχαν περιπτώσεις πού ο λογισμός μου έλεγε: «Δεν έχει κάτι να σου πει γι' αυτό ο Γέροντας. Γιατί θέλεις να τον ενοχλήσεις;». Απαντούσα στον λογισμό: «Ανάθεμα σε σένα και τη διάκριση σου και τη σύνεση σου και τη φρονιμάδα σου και την πληροφορία σου, γιατί αυτό πού ξέρεις, ο δαίμονας σου το ΄μαθε». Πήγαινα λοιπόν και ρωτούσα τον Γέροντα...». Και ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος (949-1035), υποδεικνύει στον υποτακτικό να έχει «σέβας και τιμήν μετά σιωπής» και να μη κάνει τίποτε «άνευ γνώμης και προστάξεως» του Γέροντος (Κατήχησις Κ', Sources Chritiennes 104, 338), ενώ στους «Ύμνους» του παροτρύνει:

άκουε μονάς πατρός σου νουθεσίας,

ποιου ταπεινός προς αυτόν αποκρίσεις

και ως τω Θεώ λέγε τους λογισμούς σου

μέχρι προσβολής και μηδέν απόκρυψης

μηδέ τι πράξης άνευ γνώμης της τούτου,

μηδέ κοιμηθής μήτε φάγης ή πίης. (έκδ. Α. Kambylis, Berlin 1976, Δ',σ. 61).

Ενώ λοιπόν αρχικά και επί αιώνες αυτή ήταν η σημασία του Γέροντος, μόλις κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες* έκανε δυναμικά την εμφάνιση ο ορός και με διαφορετική από την καθιερωμένη έννοια: Αποδόθηκε σε μοναχούς ή ιερομόναχους, των οποίων η πνευματική επίδραση επεκτάθηκε σε μικρότερο ή ευρύτερο κύκλο χριστιανών και εκτός των Μονών ή Ησυχαστηρίων τους. Ακόμη αποδόθηκε και σε έγγαμους πρεσβυτέρους, των οποίων ο ένθεος βίος, η δράση και τα χαρίσματα έτυχαν της αποδοχής και του θαυμασμού του ποιμνίου τους.

Ποια στοιχεία συνετέλεσαν στην εμφάνιση και ευρύτατη αποδοχή του φαινομένου αυτού; Τί χαρίσματα είχαν οι σύγχρονοι Γέροντες, ώστε τόσος λόγος να γίνεται γι' αυτούς; Επιγραμματικά επισημαίνονται τα επόμενα:

1. Προτού αποκτήσουν την οποιαδήποτε αίγλη και επιρροή σε μεγάλο κύκλο χριστιανών -εκτός της Μονής- όλοι τους αγωνίστηκαν σκληρά στον πνευματικό στίβο με προσευχές, νηστείες, ασκήσεις, υπακοή και ακτημοσύνη.

Έμαθαν να μην υποχωρούν στις λυσσώδεις επιδέσεις του διαβόλου. Ταλαιπώρησαν και υποδούλωσαν το σώμα τους (πρβλ. Α' Κορ. 9, 27) στο πνεύμα.

2. Καρπός αυτών των αγώνων υπήρξε η επίσκεψη της θείας Χάριτος και η προίκιση τους με ποικίλα χαρίσματα, ένα από τα όποια είναι το προορατικό ή διορατικό: Το χάρισμα αυτό τους καθιστοί ικανούς να διεισδύουν στη συνείδηση του ανθρώπου, να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, να κάνουν διάγνωση ασθενειών, να προβλέπουν γεγονότα ή καταστάσεις πού συμβαίνουν ή θά συμβούν σε μελλοντικό χρόνο και σε διάφορους τόπους.

3. Αρκετοί από τους σύγχρονους Γέροντες έγραψαν, υπαγόρευσαν ή είπαν (και μαγνητοφωνήθηκαν ή ταχυγράφοι κατέγραψαν) λόγια απλά μεν αλλά σοφίας αποστάγματα, τα όποια αφού εκδόθηκαν αποτελούν προσφιλές ανάγνωσμα πολλών χριστιανών.

Έκτος όμως από τους Γέροντες αυτούς, παρατηρείται δυστυχώς και μία τάση αναδείξεως ή αυτοπροβολής και μερικών μοναχών, ιερομόναχων ή εγγάμων κληρικών, με στόχο να χαρακτηρισθούν και οι ίδιοι Γέροντες, να προσελκύσουν «οπαδούς», να απολαμβάνουν τιμές, ενίοτε και να εκμεταλλεύονται ηθικά και υλικά ως επί το πλείστον αφελείς, αδύναμους περί την πίστη ή εύπορους χριστιανούς. Αυτοί οι -ευτυχώς ελάχιστοι- «Γέροντες», παρόλο πού δεν έχουν διανύσει τα στάδια του γνήσιου πνευματικού αγώνος, δεν έχουν πάντοτε ώριμη ηλικία, δεν διαθέτουν εμπειρία ποιμαντική, δεν διετέλεσαν «υποτακτικοί» σε κάποιον άγιο Γέροντα, εμφανίζονται ως σπουδαίοι και απαιτούν έντεχνα να αναγνωρισθούν ως χαρισματούχοι αββάδες, γεγονός επικίνδυνο τόσο για τους ίδιους όσο και για εκείνους πού τους ακολουθούν.

Στον 20ό αιώνα έζησαν και έδρασαν εκκλησιαστικές μορφές πού κατά κοινή ομολογία, είχαν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Γέροντος, με τη σημερινή έννοια του ορού. Μορφές πού αγάπησαν τους ανθρώπους, υπηρέτησαν με τον τρόπο τους τον ψυχικό και σωματικό πόνο τους, έδωσαν τον εαυτό τους «τύπο και υπογραμμό» και φεύγοντας από την παρούσα ζωή κατέλειπαν την αίσθηση ότι υπήρξαν άγιοι.

Και επειδή στη δισχιλιόχρονη πορεία της η Εκκλησία του Χριστού είχε πάντοτε στις τάξεις της αγίους, δεχόμαστε χωρίς την παραμικρή αμφιβολία ότι και στους καιρούς μας ζουν και αναδεικνύονται άγιοι. Μόνο πού αυτό, κατά την ορθόδοξη τάξη, πιστοποιείται Συνοδικώς. Γι' αυτό και οι χριστιανοί πρέπει να αποφεύγουν τις υπερβολές, σε ό,τι άφορα στους σύγχρονους Γέροντες. Ας μη σπεύδουν να τους ανακηρύττουν αναρμοδίως ως αγίους, αποκαλώντας τους έτσι, ή φιλοτεχνώντας εικόνες τους, θέτοντες και φωτοστέφανο πέριξ της κεφαλής τους. Ας μιμούνται το βίο τους, ας εφαρμόζουν τον φωτισμένο τους λόγο και ας εύχονται η Εκκλησία μας, όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου, να τους κατατάξει στη χορεία των αγίων.

* Απόδειξη τούτου είναι ότι στον τόμο Δ' της «Θρησκευτικής και Εδικής Εγκυκλοπαίδειας», πού εκδόθηκε το έτος 1964, δεν περιλαμβάνεται το λήμμα «Γέρων».


www.zoiforos.gr