Η ευτυχία είναι μεταδοτική

Δρ Νίκος Χρηστάκης

O Δρ Νίκος Χρηστάκης, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, είναι -σύμφωνα με το περιοδικό Time- ένας από τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον κόσμο. Γιατί; Απλούστατα, η πρωτοποριακή του μελέτη απέδειξε ότι ισχύει και εκτός Facebook το «δείξε μου τους φίλους σου να σου πω ποιος είσαι»...

Πώς ξεκινήσατε τη μελέτη της «κοινωνικής μετάδοσης» («social contagion»);

Η αφορμή για να ξεκινήσουμε ήταν η Καρδιολογική Στατιστική του Φρέιμιγχαμ (Framingham Heart Study). Πρόκειται για ένα από τα πιο φιλόδοξα επιστημονικά projects που διενεργήθηκαν ποτέ στην Αμερική και το οποίο ξεκίνησε στην πόλη του Φρέιμιγχαμ το 1948. Βασίστηκε στα στοιχεία που έδιναν 15 χιλιάδες και πλέον κάτοικοι της πόλης καθώς και οι απόγονοί τους, οι οποίοι επισκέπτονταν ένα ιατρείο κάθε τέσσερα χρόνια για μια αναλυτική ιατρική εξέταση. Αυτή η μελέτη εξελίχθηκε σε χρυσωρυχείο πληροφοριών ως προς το ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για καρδιακές ασθένειες.

Πώς προέκυψε η συμμετοχή σας σε αυτήν τη μελέτη;

Πήγα να μιλήσω στους κατοίκους του Φρέιμιγχαμ ενδιαφερόμενος για ένα άλλο θέμα, την τάση των συζύγων να πεθαίνουν σύντομα μετά το θάνατο του συντρόφου τους. Οσο ήμουν εκεί, ανακάλυψα ότι είχαν όλα αυτά τα αρχεία που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ποτέ πριν. Μαζί με το συνάδελφο Τζέιμς Φάουλερ, καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο, ξοδέψαμε εκατομμύρια δολάρια σε 5 χρόνια και περάσαμε στον υπολογιστή αυτά τα χειρόγραφα αρχεία. Ανακαλύψαμε έτσι 50 χιλιάδες δεσμούς κοινωνικού δικτύου στον πληθυσμό.

Ποια ήταν η δική σας ανακάλυψη συγκεκριμένα;

Kαταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι καλές συμπεριφορές, όπως το να κόψεις το κάπνισμα, να διατηρήσεις το βάρος σου ή να είσαι χαρούμενος, περνούν από φίλο σε φίλο σχεδόν σαν μεταδοτικοί ιοί. Πριν από εμάς δεν είχε αποδειχθεί ότι τα κοινωνικά δίκτυα παίζουν κάποιο ρόλο. Αυτό που ανακαλύψαμε εμείς είναι ότι όχι απλώς επηρεαζόμαστε από τους γνωστούς μας, αλλά επηρεαζόμαστε και από αγνώστους σε θέματα που ούτε καν είχαμε φανταστεί, όπως για παράδειγμα το αν είμαστε υπέρβαροι ή χαρούμενοι.

Και πώς γίνεται η ευτυχία μεταδοτική;

Με τον Τζέιμς Φάουλερ οδηγηθήκαμε σε συμπεράσματα και για την ευτυχία. Οι ευτυχέστεροι άνθρωποι στο Φρέιμιγχαμ ήταν αυτοί που είχαν τις περισσότερες διασυνδέσεις. Η ευτυχία μπορεί να προέλθει από την καθημερινή επαφή. Ενας χαρούμενος φίλος έχει 9% πιθανότητες να σου μεταδώσει τη διάθεσή του, ενώ οι αντίστοιχες πιθανότητες ενός κακοδιάθετου φτάνουν το 7%. Βέβαια, η ευτυχία δεν μπορεί να είναι εξίσου μεταδοτική στο χώρο εργασίας. Μια αύξηση μισθού μπορεί να κάνει χαρούμενο αυτόν που τη δέχεται, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για το συνάδελφό του που μπορεί να ζηλέψει.

Υπάρχει δυνατότητα μετάδοσης κάποιας συνήθειας μεταξύ ανθρώπων διαφορετικού φύλου;

Το ποσοστό της επιρροής αυξάνεται όταν ασκείται ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου. Αν ένας άντρας παχύνει, η πιθανότητα να παχύνει και ένας φίλος του διπλασιάζεται. Αλλά αν η σύζυγος πάρει επιπλέον κιλά, τότε η πιθανότητα να παχύνει και ο άντρας της πέφτει στο 37%. Κι αυτό γιατί την εικόνα του σώματός μας τη συγκρίνουμε με αυτήν που έχουν άνθρωποι του ίδιου φύλου με εμάς. Επίσης, ένας λόγος για τον οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι μεταδίδονται έτσι αυτές οι συμπεριφορές είναι ότι τα κοινωνικά «σήματα» που δεχόμαστε υποσυνείδητα από το περιβάλλον μας τα χρησιμοποιούμε ως πρότυπο του τι θεωρείται φυσιολογική συμπεριφορά. Γιατί ακόμα και το τι θεωρούμε φυσιολογικό μπορεί να δεχτεί επιρροές από τους άλλους.

Πώς γίνατε τόσο δημοφιλής στα αμερικανικά μίντια;

Ας πούμε ότι ένας Ελληνας προσπαθεί να καταλάβει το αμερικανικό ποδόσφαιρο, και του έδειχνα μια φωτογραφία. Θα δυσκολευόταν να καταλάβει ποιοι είναι οι κανόνες αυτού του παιχνιδιού. Αν του έδειχνα, όμως, το παιχνίδι σαν κινηματογραφική ταινία, θα του ήταν πιο εύκολο να το καταλάβει. Αυτό που καταφέραμε ήταν να παρουσιάσουμε τα κοινωνικά δίκτυα σαν ταινίες. Τα μελετήσαμε και τα παρουσιάσαμε όπως αυτά αλλάζουν σε συνάρτηση με το χρόνο. ?

• «Οχι απλώς επηρεαζόμαστε από τους γνωστούς μας, αλλά και από αγνώστους σε θέματα που ούτε καν είχαμε φανταστεί».

Θανάσης Διαμαντόπουλος

www.ethnos.gr