Στά ίχνη καί στό «πνεύμα» τού Οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Έχω επισκεφθή τήν Ρουμανία στό παρελθόν, τήν πρώτη φορά συνοδεύοντας τόν μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών καί Πάσης Ελλάδος κυρό Χριστόδουλο, κατά τήν ειρηνική του επίσκεψη στήν Ρουμανία (2003), καί στήν συνέχεια τρείς άλλες φορές προσκεκλημένος νά ομιλήσω σέ διάφορα Συνέδρια, πού διοργάνωσαν Εκκλησιαστικές Αρχές καί άλλοι οργανισμοί στό Βουκουρέστι, τήν Κραϊόβα καί τήν Άλμπα Ιουλία. Ήδη στήν Ρουμανία κυκλοφορούν δώδεκα βιβλία μου μεταφρασμένα στά ρουμανικά.

Αυτή τήν φορά όμως, η (πέμπτη) επίσκεψή μου στήν Ρουμανία μαζί μέ μιά ομάδα τού Ποιμνίου μου, αποτελουμένη από τριάντα άτομα, τό χρονικό διάστημα από 30 Αυγούστου έως 3 Σεπτεμβρίου, είχε τόν χαρακτήρα προσκυνηματικής περιηγήσεως. Η μελέτη τής βιογραφίας τού οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι, τήν οποία εξέδωσε ο καθηγητής Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος, άναψε τήν επιθυμία μας νά επισκεφθούμε τούς χώρους στούς οποίους έζησε ησυχαστικά καί δίδαξε ορθόδοξα ο μεγάλος αυτός Ουκρανός μοναχός, πού επηρέασε σέ μεγάλο βαθμό τήν πνευματική ζωή τής Ρουμανίας, τής Ρωσίας καί πολλών άλλων χωρών καί περιοχών.

Είναι γνωστόν ότι τόν 18ο αιώνα στόν χώρο τής Ευρώπης αναπτύχθηκε τό ρεύμα τού Διαφωτισμού, πού είχε κέντρο τήν λογική τού ανθρώπου καί σκοπό τήν δημοσίευση καί μετάφραση έργων αρχαίων φιλοσόφων. Τό ρεύμα αυτό επηρέασε καί τόν χώρο τής Ρωσίας, τών Βαλκανίων καί τής Ελλάδος. Παράλληλα, τήν ίδια εποχή αναπτύχθηκε καί τό ρεύμα πού θά μπορούσαμε νά ονομάσουμε «ορθόδοξο φωτισμό», μέ εκφραστές τόν άγιο Μακάριο Νοταρά Επίσκοπο πρ. Κορίνθου, τόν άγιο Νικόδημο τόν Αγιορείτη, τούς άλλους Φιλοκαλικούς Πατέρες καί τόν όσιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκι, οι οποίοι είχαν ως κέντρο τήν καρδιά καί μελετούσαν καί εξέδιδαν έργα τών νηπτικών Πατέρων τής Εκκλησίας. Τό φιλοκαλικό αυτό ρεύμα έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στήν διατήρηση τής Ορθοδόξου Παραδόσεως καί συνετέλεσε στήν αναγέννηση τής εκκλησιαστικής καί μοναχικής ζωής.

Ειδικά ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι έζησε ένα διάστημα ως μοναχός στό Άγιον Όρος, έμαθε τήν ελληνική γλώσσα καί μετέφρασε νηπτικά κείμενα στήν σλαβονική γλώσσα, αλλά συγχρόνως δίδαξε τήν ησυχαστική παράδοση. Στήν συνέχεια μετέβη στήν Μολδαβία μέ τήν συνοδεία του. Πρός τό τέλος τής ζωής του καθοδηγούσε περίπου χίλιους μοναχούς, προερχομένους κατ' άλλους από δεκατρείς καί κατ' άλλους από εικοσιτρείς εθνότητες. Μετά δέ τήν κοίμησή του οι μαθητές του μετέδωσαν τήν παράδοση τήν οποία παρέλαβαν από τόν όσιο Παΐσιο σέ όλον τόν ορθόδοξο χώρο. Μάλιστα, υπήρξαν διακόσιοι δώδεκα μεγάλοι Πνευματικοί Πατέρες πού προήλθαν από τήν διδασκαλία τού μεγάλου αυτού Γέροντος καί καθοδήγησαν χιλιάδες Χριστιανούς καί μοναχούς στήν πνευματική ζωή. Επίσης, επηρεάσθηκαν εκατόν δεκαεπτά Ιερές Μονές, πού υπήρξαν κέντρα φιλοκαλικής παραδόσεως. Κυρίως πρέπει νά μνημονευ­θή η Ιερά Μονή τής Όπτινα, πού έγινε κέντρο μοναχικής παραδόσεως, στήν οποία σύχναζαν μεγάλοι Ρώσοι λογοτέχνες καί στοχαστές, όπως Ντοστογιέφσκι, Τολστόϊ κ.ά. Ο άγιος Σεραφείμ τού Σαρώφ ήταν καρπός αυτής τής εργασίας.

Αυτήν τήν μεγάλη καί σχετικά σύγχρονη πατερική φυσιογνωμία θελήσαμε νά γνωρίσουμε «επί τόπου», δηλαδή νά γνωρίσουμε τά Μοναστήρια στά οποία έζησε ο όσιος Παΐσιος καί νά μάθουμε γιά τήν ζωή του περισσότερα από όσα είχαμε διαβάσει. Στήν συνέχεια θά κατατεθούν μερικές εντυπώσεις μας από τήν προσκυνηματική μας περιήγηση στήν βορειοανατολική Ρουμανία.

1. Στό Ιάσιο

Πρώτος σταθμός τής προσκυνηματικής περιηγήσεώς μας ήταν τό Ιάσιο, πού είναι πρωτεύουσα τού τμήματος τής Μολδα­βίας πού ανήκει στήν Ρουμανία. Ήταν στό παρελθόν μιά άσημη πόλη καί γιά πρώτη φορά μνημονεύεται σέ γεωγραφικό έργο τού έτους 1387-1392. Τό Ιάσιο αναπτύχθηκε περισσότερο όταν ο Ηγεμόνας τής Μολδαβίας Αλέξανδρος Λαπουσνεάνου μετέφερε τήν έδρα του εκεί από τήν Σουτσεάβα. Η πόλη πέρασε πολλές καταστροφές από Τατάρους, Πολωνούς, Κοζάκους, Τούρκους κλπ. Στήν ανάπτυξή της συνετέλεσαν καί οι Έλληνες από τίς αρχές τού 17ου αιώνος, όταν ο Ηγεμόνας, πρώτα τής Βλαχίας καί έπειτα τής Μολδαβίας, Ράντου Μίχνεα προσέλαβε στήν αυλή του ως αξιωματούχους Έλληνες. Τότε αυξήθηκε ο αριθμός τών Ελλήνων, οι οποίοι συνετέλεσαν στήν διαμόρφωση τών θεσμών καί τήν ανάπτυξη τού πολιτιστικού βίου τής πόλεως.

Ο Ηγεμόνας τής Μολδαβίας Βασίλειος Λούπου (1634-1653) γνώριζε τήν ελληνική γλώσσα καί διέταξε τά Μοναστήρια νά προσλάβουν Έλληνες μοναχούς γιά νά διδάξουν ελληνικά στά παιδιά. Μέ τόν τρόπο αυτό ήθελε νά αναβιώση τήν Ρωμαϊκή-Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Αυτός ενδιαφέρθηκε γιά τήν ανοικο­δόμηση τής Εκκλησίας τών Τριών Ιεραρχών καί τής Σχολής πού δημιουργήθηκε εκεί. Στό Ιάσιο ιδρύθηκε Ακαδημία πού δίδαξαν πολλοί Έλληνες λόγιοι, μεταξύ τών οποίων ο Νικηφόρος Θεοτόκης.

Από τό έτος 1709 μέχρι τό 1821 οι Ηγεμόνες τής περιοχής τής Μολδαβίας ήταν Φαναριώτες, γι' αυτό καί τό Ιάσιο ήταν ένα από τά σπουδαιότερα κέντρα στά οποία προετοιμάσθηκε η Ελληνική Επανάσταση τού 1821. Πολλοί Έλληνες μυήθηκαν στήν Φιλική Εταιρεία, μεταξύ τών οποίων καί ο Ηγεμόνας Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος, ο οποίος μέ τήν κήρυξη τής Επαναστάσεως εγκατέλειψε τόν θρόνο του καί έλαβε ενεργό μέρος στόν αγώνα. Στό τυπογραφείο τού Ιασίου τυπώθηκε η πρώτη επαναστατική προκήρυξη τού Δημητρίου Υψηλάντου «Μάχου υπέρ πίστεως καί πατρίδος», τήν 24η Φεβρουαρίου 1821.

Τό σύγχρονο Ιάσιο έχει τριακόσιες χιλιάδες κατοίκους, διαθέτει ένα από τά καλύτερα Πανεπιστήμια τής Ρουμανίας, υπάρχει δέ καί ελληνική παροικία.

Τό Ιάσιο είναι έδρα τού Μητροπολίτου Μολδαβίας. Συναντηθήκαμε μέ τόν Σεβ. Μητροπολίτη Θεοφάνη, έναν εξαιρετικό Κληρικό καί άνθρωπο, τόν οποίο εγνώριζα από τότε πού ήταν Μητροπολίτης Ολτενίας μέ έδρα τήν Κραϊόβα. Μέ πρόσκλησή του στό παρελθόν συμμετείχα σέ Συνέδριο γιά τόν ορθόδοξο μοναχισμό, μέ τήν ευκαιρία τού εορτασμού εξακοσίων χρόνων από τήν κοίμηση τού οσίου Νικοδήμου, πού ίδρυσε τήν ομώνυμη Ιερά Μονή Τισμάνα. Ο Μητροπολίτης Θεοφάνης ομίλησε στήν ομάδα τών προσκυνητών καί εντυπωσίασε μέ τήν απλότητα καί τήν ευαισθησία του.

Επισκεφθήκαμε τά βασικά αξιοθέατα τής πόλεως, όπως τόν καθεδρικό Ναό τής Αγίας Παρασκευής τής Επιβατηνής, όπου φυλάσσεται καί τό ιερό λείψανό της, τά κτήρια πού στεγάζεται τό Σεμινάριο καί η Θεολογική Σχολή, αλλά καί τό Πνευματικό Κέντρο. Πρόκειται γιά έναν μεγάλο χώρο πού είναι συγκεντρωμένη όλη η πνευματική δραστηριότητα τής Ιεράς Μητροπόλεως Μολδαβίας, στήν οποία κατά τό παρελθόν Μητροπολίτης ήταν ο νύν Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ. Σέ μιά παλαιότερη επίσκεψή μου στό Ιάσιο τόν είχα συναντήσει καί συζητήσαμε θεολογικά ζητήματα.

Επίσης, επισκεφθήκαμε τόν Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος πού δόθηκε από τήν Μητρόπολη στήν Ελληνική κοινότητα γιά νά είναι κέντρο τού εκκλησιαστικού βίου. Μεταξύ τών άλλων επισκεφθήκαμε τήν Ιερά Μονή τών Τριών Ιεραρχών, όπου κηρύχθηκε η Ελληνική Επανάσταση τό 1821.

Είναι γνωστόν ότι στό Ιάσιο άρχισε επίσημα η Ελληνική Επανάσταση μέ τήν είσοδο τού Υψηλάντου τήν 24η Φεβρουαρίου 1821. Εδώ συγκροτήθηκε ο πρώτος στρατός τού Υψηλάντου, πού αποτελείτο από δύο χιλιάδες αγωνιστές, στόν οποίο συγκαταλεγόταν καί η φρουρά τού Μιχαήλ Σούτσου. Τήν 26η Φεβρουαρίου στόν Ιερό Ναό τών Τριών Ιεραρχών έγινε δοξολογία καί ευλογήθηκαν τά όπλα. Όμως, τήν 14η Μαΐου τό Ιάσιο καταλήφθηκε από τoύς Τούρκους.

Είναι γνωστός ο Ιερός Λόχος, πού συγκροτήθηκε στήν Μολδαβία από τόν Αλέξανδρο Υψηλάντη καί αποτελείτο από εθελοντές σπουδαστές, οι οποίοι σπούδαζαν εκείνον τόν καιρό στήν Μολδαβία, τήν Βλαχία, τίς Ρωσικές πόλεις, ιδίως τήν Οδησσό. Οι νέοι αυτοί Ιερολοχίτες πήραν τό όνομά τους από τόν αρχαίο Ιερό Λόχο τού 4ου αιώνος π.Χ., πού συγκροτείτο από τετρακόσιους νέους επιλέκτους τών Θηβών καί αντιστάθηκαν ηρωϊκά στήν Μακεδονική φάλαγγα στήν μάχη τής Χερώνειας τό έτος 338 π.Χ.

Ο νέος Ιερός Λόχος διακρινόταν από τόν ίδιο ζήλο καί τήν αποφασιστικότητα νά αγωνισθούν μέχρι τέλους τής ζωής τους. Οι Ιερολοχίτες φορούσαν ομοιόμορφες μαύρες στολές, γι' αυτό καί ονομάσθηκαν μαυροφόροι. Στό κάλυμμα τής κεφαλής τους βρισκόταν νεκροκεφαλή καί η σημαία τους ήταν τρίχρωμη, όμοια μέ τήν σημαία τής γαλλικής Επανάστασης. Έψαλλαν τόν θούριο: «Φίλοι μου, συμπατριώτες, / δούλοι νάμαστε ως πότε / τών αχρείων Μουσουλμάνων / τής Ελλάδος τών τυράννων».

Οι Ιερολοχίτες συγκρούσθηκαν μέ τούς Τούρκους στό Δραγατσάνι, στίς 7 Ιουνίου 1821, καί διαλύθηκαν. Οι περισσότεροι σκοτώθηκαν, οι αιχμάλωτοι απεστάλησαν στήν Κωνσταντινούπολη καί αποκεφαλίσθηκαν, ενώ από όσους σώθηκαν οι περισσότεροι συνέχισαν τόν αγώνα στήν Ελλάδα.

Αισθανθήκαμε βαθυτάτη συγκίνηση, όταν εισήλθαμε στόν σημαντικό Ιερό Ναό τών Τριών Ιεραχών, όπου τελέσαμε επιμνημόσυνη δέηση γιά τίς ψυχές τών αγωνισθέντων καί θυσιασθέντων αγωνιστών καί Ιερολοχιτών, όπως καί γιά τά μέλη τής Φιλικής Εταιρείας.

Όταν επισκέπτεται κανείς τούς Ιερούς Ναούς τού Ιασίου, αλλά καί όλης τής περιοχής, διαπιστώνει ότι είναι κτισμένοι σέ ρυθμό Βασιλικής καί ομοιάζουν εξωτερικά μέ τήν κιβωτό τού Νώε, δείγμα ότι η Εκκλησία είναι πράγματι η πνευματική Κιβωτός, η οποία διαφυλάσσει τόν άνθρωπο από ποικίλους κατακλυσμούς. Σέ μερικούς Ναούς είναι ευδιάκριτος ο επηρεασμός τού δυτικού μπαρόκ, καθώς επίσης παρατηρεί κανείς ελληνικές επιγραφές, γράμματα καί φράσεις σέ παλαιές τοιχογραφίες καί φορητές εικόνες.

2. Στά Μοναστικά Κέντρα

Ο σκοπός τής προσκυνηματικής περιηγήσεως, όπως αναφέρθηκε ήδη, ήταν νά βαδίσουμε στά ίχνη καί νά δούμε τούς χώρους πού έζησε ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι, αλλά καί νά γνωρίσουμε ακόμη περισσότερο τό «πνεύμα» του καί τόν τρόπο τής δράσεώς του. Τά Μοναστήρια τά οποία επισκεφθήκαμε βρίσκονται στούς πρόποδες τών ανατολικών Καρπαθίων.

Ο όσιος Παΐσιος από τό Άγιον Όρος, όπου έζησε στήν Σκήτη τού Προφήτου Ηλία, μέ τούς πρώτους μαθητές του πήγε κατ' αρχάς στήν Ιερά Μονή Ντραγκομίρνα, τήν οποία ανακαίνισε. Όταν η περιοχή καταλήφθηκε από τούς Πολωνούς καί δεχόταν πιέσεις από τούς Παπικούς, μετακινήθηκε στήν Ιερά Μονή Σέκου, τήν οποία καί πάλι ανακαίνισε. Στήν συνέχεια μέ προτροπή τού Ηγεμόνος Κωνσταντίνου Μουρούζη, χωρίς ο ίδιος νά τό επιθυμή, μετακινήθηκε στήν Ιερά Μονή Νεάμτς, όπου καί τελείωσε τήν ζωή του.

Τό σημαντικό τού έργου τού οσίου Παϊσίου είναι ότι μετέφραζε νηπτικά κείμενα τών Πατέρων τής Εκκλησίας στήν σλαβονική γλώσσα καί δημιούργησε μιά ολόκληρη μεταφραστική Σχολή μέ τούς μαθητές του, οι οποίοι τά μετέφραζαν καί στήν ρουμανική καί τήν ρωσική γλώσσα. Τό μεγαλύτερο διάστημα τής νύκτας τό περνούσε μεταφράζοντας νηπτικά-ησυχαστικά κείμενα. Επειδή δέν είχε συναντήσει μοναχούς πού νά ασκούνται στήν νοερά προσευχή γιά νά παραλάβη όλη αυτή τήν μέθοδο διδασκαλίας, προσπαθούσε νά μυηθή σέ αυτήν τήν παράδοση μέσα από τά νηπτικά κείμενα.

Δέν παρέμεινε όμως στήν μετάφραση, αλλά σχεδόν κάθε βράδυ διάβαζε καί ανέλυε στούς μοναχούς τήν ιερά νηπτική εργασία καί τούς κατηύθυνε στήν νοερά προσευχή. Τούς δίδασκε όχι μόνον νά επαναλαμβάνουν τήν ευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ τού Θεού, ελέησόν με» στά κελλιά τους, καί κατά τήν διάρκεια τής διακονίας τους, αλλά νά τήν λένε καί στόν Ιερό Ναό μετά τίς ιερές Ακολουθίες. Η διδασκαλία του αναφερόταν στήν αντιμετώπιση τών λογισμών καί τών παθών, καθώς επίσης καί στήν βίωση τής ιεράς ησυχίας, όπως καί στήν απόκτηση τής ταπεινώσεως καί τής αγάπης. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης είχε ακούσει γιά τόν όσιο Παΐσιο καί είχε θελήσει νά τόν επισκεφθή, αλλά μιά θαλασσοταραχή δέν τού επέτρεψε νά φθάση κοντά του.

Άν καί η πορεία τού οσίου Παϊσίου ήταν από τήν Ντραγκομίρνα στήν Ιερά Μονή Σέκου καί στό Νεάμτς, εμείς γιά πρακτικούς λόγους ακολουθήσαμε τήν αντίστροφη πορεία από τό Νεάμτς στήν Ντραγκομίρνα. Στήν πορεία μας αυτή μέσα στό αυτοκίνητο διαβάζαμε αποσπάσματα από τήν αυτοβιογραφία του, αλλά καί από τήν βιογραφία πού συνέταξε ένας από τούς πλησιέστερους μαθητές του, ο Μητροφάνης. Καί τά δύο κείμενα εξέδωσε ο καθηγητής Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος μέ εισαγωγή, παρατηρήσεις καί σχόλια. Ήταν κάτι τό οποίο μάς προετοίμασε ψυχικά γιά νά εισέλθουμε στόν χώρο πού έζησε ο μέγας αυτός ησυχαστής Πατέρας.

Έτσι, η πρώτη επίσκεψή μας ήταν στήν Ιερά Μονή Νεάμτς. Μάς κατέλαβε ιερά συγκίνηση όταν εισήλθαμε στόν Ναό στόν οποίο προσευχόταν ο όσιος Παΐσιος, είδαμε τό στασίδι στό οποίο στεκόταν κατά τίς ιερές ακολουθίες, προσκυνήσαμε τόν τάφο του, πού είναι μέσα στόν Ναό.

Είναι σημαντικό ότι τό έτος 1984, κατά τήν διάρκεια τού κομμουνιστικού καθεστώτος, σέ ένα συγκεκριμένο σημείο τού προαυλίου χώρου από τήν πύλη τής Ιεράς Μονής πρός τόν Ναό, κατά ανεξήγητο τρόπο, ανυψώθηκαν οι πλάκες περίπου δεκαπέντε πόντους. Όταν έσκαψαν στό συγκεκριμένο σημείο βρήκαν λείψανα ενός αγνώστου Αγίου, τά οποία ευωδίαζαν. Οι μοναχοί υποθέτουν ότι είναι τά λείψανα τού οσίου Παϊσίου, διότι ο ίδιος ο Όσιος είχε δώσει εντολή νά ενταφιάσουν τό σώμα του σέ ένα άγνωστο μέρος, ώστε νά τό πατούν όλοι, μοναχοί καί προσκυνητές. Υποθέτουν, λοιπόν, ότι πρόκειται γιά τά λείψανα τού Αγίου.

Στό Μουσείο τής Ιεράς Μονής είδαμε σημαντικά παραδοσιακά κειμήλια, καθώς επίσης καί αντικείμενα τά οποία συνδέονται μέ τόν όσιο Παΐσιο, ήτοι τό μπαστούνι του, τήν καρεκλίτσα του, τό κρεββάτι του πάνω στό οποίο καθόταν τίς νυκτερινές ώρες γιά νά μεταφράζη βιβλία από τά ελληνικά στά σλαβονικά, έχοντας γύρω του διάφορα λεξικά καί ένα κερί γιά νά φωτίζη. Επίσης, υπάρχουν ενημερωτικοί χάρτες πού δείχνουν τήν επιρροή τήν οποία άσκησε η προσωπικότητα τού οσίου Παϊσίου σέ όλο τόν ορθόδοξο κόσμο μέχρι καί τήν Αμερική.

Στήν Βιβλιοθήκη τής Ιεράς Μονής διασώζονται χειρόγραφα καί παλαίτυπα κείμενα, καθώς επίσης δύο χειρόγραφα τετράδια τού οσίου Παϊσίου γραμμένα στήν σλαβονική γλώσσα. Διακρίνει κανείς τόν καλλιγραφικό γραφικό χαρακτήρα τού Οσίου, καθώς επίσης καί τίς διορθώσεις τίς οποίες έκανε στό περιθώριο τής σελίδας.

Στό Μουσείο καί τήν Βιβλιοθήκη είναι ανηρτημένες προσωπογραφίες τού οσίου Παϊσίου, μερικές από αυτές ζωγραφίσθηκαν ενώ ζούσε ο Όσιος. Όταν τίς παρατηρεί κανείς, βλέπει έντονα τήν προσωπικότητά του, τά μεγάλα καί καθαρά μάτια του καί τήν ιλαρότητα τού προσώπου του. Ο όσιος Παΐσιος είχε εκπληκτικά χαρίσματα καί εσωτερική ζωή, αλλά καί διοικητικές ικανότητες γιά νά μπορή νά καθοδηγή χίλιους μοναχούς στήν εσωτερική νηπτική ζωή.

Η θεία Λειτουργία στόν Ιερό Ναό στόν οποίο λειτουργούσε ο όσιος αυτός Πατέρας είχε μιά ιδιαίτερη χάρη καί ευλογία. Η φιλοξενία μας στά νέα κτήρια πού βρίσκονται έξω από τόν χώρο τής Μονής μάς ανέπαυσε. Η προσευχή τήν οποία κάναμε τό βράδυ όλοι οι προσκυνητές μέ τό κομποσχοίνι, κατά τόν τρόπο μέ τόν οποίο δίδασκε τούς μοναχούς ο όσιος Παΐσιος, ήταν μιά προσπάθεια νά μιμηθούμε τόν τρόπο τής ζωής του καί νά λάβουμε τήν ευλογία του.

Στήν Ιερά Μονή Νεάμτς επισκεφθήκαμε τό τυπογραφείο τής Μονής, τό οποίο ιδρύθηκε μετά τόν θάνατο τού οσίου Παϊσίου καί λειτουργεί μέχρι σήμερα. Στό Μουσείο τής Μονής είδαμε τά παλαιά μηχανήματα καί στόν χώρο όπου στεγάζεται σήμερα τό τυπογραφείο είδαμε μηχανήματα στοιχειοθεσίας καί λινοτυπίας. Εξακολουθούν καί σήμερα νά τυπώνουν καί νά βιβλιοδετούν διάφορα βιβλία μέ τίς παλαιότερες μεθόδους.

Επίσης πρέπει νά σημειωθή ότι όταν εκδόθηκε η ελληνική Φιλοκαλία, τού απεστάλη από κάποιον μαθητή του, πού ήταν κοντά στόν άγιο Μακάριο Νοταρά, καί ο όσιος Παΐσιος χάρηκε υπερβολικά, διόρθωσε κείμενα τά οποία είχε μεταφράσει ο ίδιος στά σλαβονικά καί προχώρησε στήν έκδοσή της. Αλλά όσο ζούσε, ο όσιος Παΐσιος δέν ευτύχησε νά αποκτήση στήν Ιερά Μονή δικό του τυπογραφείο. Όμως λίγο πρό τής κοιμήσεώς του τυπώθηκε η πρώτη Φιλοκαλία στήν Ρωσία, η οποία είχε λιγότερα βιβλία από τήν Φιλοκαλία πού τύπωσε ο άγιος Μακάριος Νοταράς πρ. Κορίνθου.

Όσοι έχουν διαβάσει τό βιβλίο «Οι περιπέτειες ενός προσκυνητού», θυμούνται ότι ο προσκυνητής, ο οποίος ήθελε νά μάθη πώς μπορεί νά ζήση τό «αδιαλείπτως προσεύχεσθε» τού Αποστόλου Παύλου, κρατούσε στά χέρια του τήν ρωσική Φιλοκαλία καί μελετούσε συνεχώς κείμενα Πατέρων γιά τήν προσευχή καί τήν ιερά ησυχία. Πρόκειται γιά τήν Φιλοκαλία τήν οποία μετέφρασε ο όσιος Παΐσιος μέ όλη τήν Σχολή πού εκείνος δημιούργησε. Είναι δέ σημαντικό ότι καί ο ανώνυμος συγγραφέας τού βιβλίου «Οι περιπέτειες ενός προσκυνητού», τό οποίο έχει εκδοθή σέ πολλές γλώσσες καί δημιούργησε μιά μεγάλη εντύπωση στούς αναγνώστες, έχει επηρεασθή βαθύτατα από τό έργο τού οσίου Παϊσίου.

Πέριξ τής Ιεράς Μονής υπάρχουν πολλές μικρές Σκήτες, στίς οποίες έμειναν μοναχοί πού εξασκούνταν στήν ησυχία καί τήν προσευχή. Φαίνεται ότι ο όσιος Παΐσιος συνεδύαζε τόν κοινο­βιακό τρόπο ζωής μέ τήν ησυχαστική παράδοση καί οικονομούσε κάθε μοναχό ανάλογα μέ τόν χαρακτήρα του, τήν πνευματική του κατάσταση καί τόν ζήλο του.

Από τήν Ιερά Μονή Νεάμτς επισκεφθήκαμε τήν Ιερά Μονή Σέκου, η οποία απέχει περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα. Ήταν τό δεύτερο Μοναστήρι στό οποίο μετακινήθηκε η αδελφότητα τού οσίου Παϊσίου. Αλλά, όταν στήν συνέχεια πήγε στήν Ιερά Μονή Νεάμτς, τά δύο αυτά Μοναστήρια θεωρούντο αδελφά καί ο όσιος Παΐσιος επισκεπτόταν κατά καιρούς τό Μοναστήρι καί παρακολουθούσε τούς Μοναχούς πού ζούσαν εκεί.

Η Βιβλιοθήκη τής Ιεράς Μονής είναι πλούσια καί η Αδελφότητα συγκροτημένη μέ νέους μοναχούς πού ενδιαφέρονται γιά πνευματικά θέματα. Έτσι, κατά τήν διάρκεια τής βραδινής τράπεζας έγινε ενδιαφέρουσα συζήτηση μέ τόν Ηγούμενο τής Ιεράς Μονής περί τής πνευματικής ζωής, τού ορισμού τής αγιότητος καί τού καθορισμού τών κριτηρίων τής αγιοκατάταξης μερικών οσίων Πατέρων.

Η Ιερά Μονή Σέκου σέ μάς τούς Έλληνες είναι γνωστή γιατί εκεί τελείωσε τήν ζωή του μέ μαρτυρικό θάνατο ο οπλαρχηγός Γεωργάκης Ολύμπιος μέ τά παλληκάρια του. Πρόκειται γιά έναν οπλαρχηγό μέ ανδρείο φρόνημα, πού καταγόταν από τήν Θεσσαλία καί είχε αρματολίκι στόν Όλυμπο. Μετά μετέβη στήν Σερβία καί τήν Ρουμανία γιά νά διοργανώση επανάσταση εναντίον τών Τούρκων. Πολέμησε καί στό πλευρό τών Ρώσων καί έλαβε παράσημο ανδρείας από τόν Τσάρο. Είχε μυηθή στήν Φιλική Εταιρία, ήταν από τά πρωτοπαλλήκαρα τού Αλεξάνδρου Υψηλάντη στήν κήρυξη τής Ελληνικής Επαναστάσεως, συμμετείχε στήν μάχη τού Δραγατσανίου καί ήταν από τούς λίγους διασωθένες. Τελικά, τόν περικύκλωσαν οι Τούρκοι στήν Μονή τού Σέκου. Εκείνος πολέμησε ηρωϊκά, αρνήθηκε νά παραδοθή καί τελικά κλείσθηκε μέ τά παλληκάρια του στό καμπαναριό καί ανατινάχθηκε ανάβοντας τήν πυριτιδαποθήκη. Έτσι τελείωσε αυτός, τά παλληκάρια του καί μοναχοί τής Ιεράς Μονής μέ μαρτυρικό θάνατο. Διασώζονται καμένες πέτρες τού καμπαναριού. Μέσα σέ συγκινητική ατμόσφαιρα καί ευλάβεια τελέσαμε επιμνημόσυνη δέηση γιά τήν ανάπαυση τών ψυχών όλων τών φονευθέντων στήν Ιερά Μονή κατά τήν μάχη.

Πλησίον τής Ιεράς Μονής Σέκου είναι η Σκήτη Συχαστρία. Η Σκήτη αυτή είναι γνωστή στούς Έλληνες από τήν εκπληκτική παρουσία τού αειμνήστου πατρός Κλεόπα Ιλίε, ενός συγχρόνου μεγάλου Ρουμάνου ασκητού, ο οποίος θύμιζε εν πολλοίς τόν π. Παΐσιο τού Αγίου Όρους. Ο ίδιος πέρασε ένα διάστημα στίς φυλακές καί κατόπιν μέσα στό δάσος, κρυμμένος από τά βλέμματα τών ανθρώπων καί πρσευχόμενος στόν Θεό. Η μελέτη τών πατερικών έργων καί η εσωτερική ησυχία πού ζούσε, μαζί μέ τήν προσευχή, τόν έκαναν πνευματικά σοφό. Χιλιάδες άνθρωποι διήνυαν πολλά χιλιόμετρα γιά νά συναντήσουν τόν ευλογημένο αυτόν Γέροντα καί νά λάβουν τήν ευχή του καί τίς συμβουλές του. Ένας από τούς μαθητές του ήταν ο ονομαστός μεγάλος Ρουμάνος θεολόγος π. Δημήτριος Στανιλοάε, ο οποίος μετέφερε μέ τόν λόγο του καί τά γραπτά του τήν ησυχαστική παράδοση. Η Σκήτη αυτή είναι πνιγμένη μέσα στό πράσινο καί τά λουλούδια. Καί εδώ οι Ναοί θυμίζουν τήν Κιβωτό τού Νώε.

Μετά τήν προσκύνηση στόν Ιερό Ναό, κατευθυνθήκαμε πρός τό κελλί πού ζούσε ο π. Κλεόπας. Μπήκαμε μέσα μέ ευλάβεια καί σεβασμό, είδαμε τό κρεββάτι του, τήν πολυθρόνα του, τά προσωπικά του αντικείμενα. Μάς μίλησαν γιά τό παλαιό ρολόγι πού είχε ο Γέροντας γιά νά μετράη όχι μόνον τίς ώρες τής ημέρας, αλλά τήν ζωή καί τόν θάνατο. Μάς είπαν ότι ταύτιζε τό τίκ-τάκ τού ωρολογιού μέ τίς φράσεις «σέ λίγο, σέ λίγο», δηλαδή σέ λίγο έρχεται ο θάνατος, ή άλλες φορές ταύτιζε τό κτύπημα μέ τήν φράση «θάνατος, θάνατος», δείγμα ότι είχε μνήμη θανάτου.

Στό κελλί του υπάρχει καί προσωπογραφία του καί στό πάνω μέρος είναι γραμμένη στά Ρουμανικά η γνωστή φράση πού έλεγε σέ όλους: «Νά σάς φάη ο Παράδεισος». Εξήγησα στούς προσκυνητές, ότι ο Παράδεισος τρώει εκείνους πού πρώτα αυτοί μέ τήν προσευχή καί τήν Χάρη τού Θεού έφαγαν τόν Παράδεισο, δηλαδή άγγιξαν τήν αιωνιότητα. Καί αυτήν τήν έννοια έδινε ο π. Κλεόπας.

Μέσα στόν χώρο τού κελλιού είδαμε προσωπικές φωτογραφίες τού Γέροντα από διάφορες φάσεις τής ζωής του καί κυρίως μιά εντυπωσιακή φωτογραφία από τήν συνάντησή του μέ τόν Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο καί τόν μακαριστό Πατριάρχη Ρουμανίας Θεόκτιστο. Είναι πολύ συγκινητικό νά βλέπη κανείς κορυφαίους Ιεράρχες νά τιμούν έναν ερημίτη μοναχό.

Έξω από τό κελλί του υπάρχει τό υπαίθριο αρχονταρίκι, όπου σέ πάγκους κάθονταν οι προσκυνητές καί εκείνος τούς μιλούσε γιά θέματα πνευματικής ζωής. Καθίσαμε γιά λίγο στόν χώρο αυτόν καί συζητήσαμε γιά τό τί ρόλο παίζουν οι Άγιοι στήν ζωή μας, ποιά είναι η επιθυμία πού μάς κάνει νά συναντούμε τούς Αγίους καί πώς ο λόγος τους θά επηρεάση τήν ζωή μας.

Κατευθυνθήκαμε στό κοιμητήριο τής Σκήτης καί ψάλαμε τό «αιωνία η μνήμη» καί τό «Χριστός ανέστη» γιά τόν π. Κλεόπα, τόν Γέροντά του π. Παΐσιο, έναν σπουδαίο ασκητή, καί τούς άλλους κεκοιμημένους Πατέρες. Η τυχαία παρουσία ενός μοναχού καί η συζήτηση μαζί του γιά τήν προσωπικότητα τού οσίου Παϊσίου ήταν σημαντική.

Φεύγοντας από τό Μοναστήρι μιά απρόσμενη συνάντηση μέ έναν νέο μοναχό, συντονισμένο στήν ησυχαστική παράδοση, ήταν εντυπωσιακή. Η συζήτηση μαζί του γιά θέματα πνευματικής ζωής κέντρισε τό ενδιαφέρον τών προσκυνητών. Καταλάβαμε ότι τά Μοναστήρια καί οι Σκήτες δέν είναι απλώς μουσειακοί χώροι, αλλά τόποι πού ζούν «ζωντανοί οργανισμοί» πού προσεύχονται καί ενδεχομένως αργότερα θά αναδειχθούν μεγάλοι σύγχρονοι Πατέρες τής Εκκλησίας μας, όπως ο π. Κλεόπας καί πολλοί άλλοι.

Στήν συνέχεια πορευθήκαμε στήν Ιερά Μονή Ντραγκο­μίρνα, τό πρώτο Μοναστήρι πού ανακαίνισε ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι στήν Μολδαβία. Στήν βιογραφία του πού έγραψε ο μαθητής του Μητροφάνης περιγράφονται συγκινητικές σκηνές από τήν ζωή τών μοναχών μαζί μέ τόν Πνευματικό τους Πατέρα όσιο Παΐσιο. Γι' αυτό, όταν ο Μητροφάνης θυμάται τήν Ιερά Μονή, επανα­λαμβάνει: «Ώ Ντραγκομίρνα, Ντραγκομίρνα, γλυκύτητα καί παρηγοριά τών ψυχών μας, θυμάμαι τή ζωή μας σέ σένα. Καλύτερα όμως νά σιωπήσω γιά νά μήν γεμίσουν πίκρα οι καρδιές μας πού σέ έχασαν... Ώ Ντραγκομίρνα, Ντραγκομίρνα! Εμείς, γιά τή ζωή πού περάσαμε σέ εσένα, πρέπει νά σέ θυμόμαστε μόνο σέ γιορτές. Εσύ ήσουν γιά εμάς παράδεισος ηδύτητας, εσύ ήσουν γιά εμάς κήπος πού γρήγορα ριζώνει κοντά σέ νερά καί τά άνθη του αναδίδουν διάφορες ευωδίες καί καρπούς. Σέ εσένα ευωδίαζε μεταξύ αδελφών τό εύοσμο διαφόρων αρετών, σάν τριαντάφυλλο κατά Θεόν αγάπης πρός τόν πατέρα μας καί μεταξύ μας, σάν κρίνο καθαρότητας τής συνειδήσεως, σάν θυμίαμα αρωματικό ευωδίαζε η αεικίνητη προσευχή, η υπακοή ευδοκιμούσε μέ τήν αυτοκριτική, η ταπείνωση μέ τήν ακακία, καί βασίλευε η ροή τών δακρύων από τά μάτια τών αδελφών...».

Σήμερα η Ιερά Μονή είναι γυναικεία, ενώ τήν εποχή τού Οσίου ήταν ανδρώα, άβατη Μονή. Ο Ιερός Ναός είναι κόσμημα εσωτερικά καί εξωτερικά καί κατά τό πλείστον διατηρείται από τήν εποχή τού Οσίου Παϊσίου, γιατί αργότερα έγινε η προσθήκη τού δυτικού τμήματος. Παρατηρεί κανείς τό πώς «παντρεύθηκαν» αρχιτεκτονικά ο καστρότοιχος τής Ιεράς Μονής μέ τό νέο κτήριο, όπου βρίσκονται τά κελλιά τών Μοναχών.

Τό Μουσείο τής Ιεράς Μονής μέσα στό οποίο φυλάσσονται αντικείμενα πού συνέλεξε ο φιλόκαλος Μητροπολίτης Αναστάσιος Κρίμκα είναι σημαντικό καί αξιοπρόσεκτο. Βλέπει κανείς την εκκλησιαστική τέχνη, τήν ευαισθησία τών καλλιτεχνών καί τήν προσπάθεια νά αφιερώση κανείς ό,τι καλύτερο στόν Θεό καί τήν Εκκλησία.

3. Συνάντηση μέ τούς νέους τού Ιασίου

Η επίσκεψή μας στήν Μητρόπολη Μολδαβίας ήταν προσκυνηματική περιήγηση στά ίχνη τού οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι καί γνωριμία μέ τό «πνεύμα» καί τήν ζωή τήν οποία μετέδωσε ο μεγάλος αυτός φιλοκαλικός Πατέρας. Δέν προβλεπόταν ομιλία καί συναντήσεις μέ Ρουμάνους Χριστιανούς, όπως έγινε κατά τίς προηγούμενες επισκέψεις. Όμως, μιά ομάδα Ορθοδόξων φοιτητών τού Ιασίου, επειδή πληροφορήθηκε τήν παρουσία μου στήν περιοχή καί επειδή είχαν διαβάσει βιβλία μου, πού μεταφράσθηκαν στήν ρουμανική γλώσσα, επεδίωξαν μιά συνάντηση. Τό θέμα τό οποίο μού έδωσαν νά αναπτύξω ήταν «Η ιεραποστολή τών νέων στήν Εκκλησία».

Τό Πνευματικό Κέντρο τής Ιεράς Μητροπόλεως Μολδαβίας ήταν κατάμεστο κυρίως από νέους ανθρώπους. Τά κύρια σημεία τής ομιλίας ήταν η ιεραποστολή πού άσκησε ο όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι, αλλά καί ο π. Κλεόπας, οι προϋποθέσεις τής ιεραποστολής, πού είναι η πίστη καί η αγάπη, τό κήρυγμα τών αγίων Αποστόλων καί τών Ισαποστόλων, καθώς επίσης πώς μπορούν νά εργασθούν οι νέοι στήν σημερινή εποχή, δηλαδή πώς θά ζήσουν τήν Ορθόδοξη Παράδοση καί πώς θά τήν μεταδώσουν σέ αυτούς πού τήν αναζητούν.

Τά ερωτήματα πού ετέθησαν ήταν πολλά καί η συζήτηση, πού διήρκησε μαζί μέ τήν ομιλία περίπου τρείς ώρες, δέν μπόρεσε νά τά εξαντλήση καί νά απαντήση σέ όλα.

Η προσκυνηματική περιήγηση στά Μοναστικά Κέντρα τής Ιεράς Μητροπό­λεως Μολδαβίας όπου έζησε ο όσιος Παΐσιος καί μετέδωσε μιά δυνατή παράδοση, η οποία ακόμη καί σήμερα τρέφει τόν λαό, άφησε σέ όλη τήν ομάδα τών προσκυνητών μας μιά βαθύτατα εσωτερική συγκίνηση, ηρεμία καί γαλήνη καί θεωρήθηκε μιά από τίς καλύτερες προσκυνηματικές περιηγήσεις. Κατά τό ευλογημένο αυτό πενθήμερο δόθηκε η δυνατότητα νά μυηθούμε στήν ιστορία τού τόπου, στήν πνευματική ζωή τού οσίου Παϊσίου καί τών μαθητών του, αλλά καί στήν θεολογία τής Εκκλησίας γιά τήν αγιότητα καί τήν προσευχή. Όπως όλοι ομολόγησαν, τό προσκύνημα αυτό ήταν ένας συνδυασμός ιστορίας, θεολογίας καί πνευματικότητας.

Αισθανόμασταν ότι μάς παρακολουθούσε καί μάς ευλογούσε ο όσιος Παΐσιος, γιατί συνέχεια γι' αυτόν διαβάζαμε καί μιλούσαμε, αλλά καί ότι επικοινωνήσαμε πνευματικά μέ έναν από τούς διαδόχους του, δηλαδή τόν μακαριστό π. Κλεόπα καί ακούσαμε τόν λόγο του «νά σάς φάη ο Παράδεισος». Καί στό τέλος καταλάβαμε ότι πρέπει εμείς σιγά-σιγά νά αγγίζουμε τήν αιωνιότητα καί νά τρώμε ολίγον κατ' ολίγον «κομμάτια» τού Παραδείσου. Έτσι μπορούμε νά αισθανθούμε τήν παρουσία μας μέσα στήν Εκκλησία καί νά καταλάβουμε τούς μεγάλους θησαυρούς πού έχει καί νά ζήσουμε τήν μητρική της θαλπωρή.

www.parembasis.gr