Στάρετς Ευστράτιος (1788-1855)

Στις αρχές του 19ου αιώνος το μοναστήρι του Γκλινσκ, στη νότια Ρωσία, μεταξύ των πό­λεων Τσερνιγκώφ και Κουρσκ, απέκτησε μεγάλη φήμη για τον αριθμό και την πνευματικότη­τα των πατέρων του.

Η μονή του Γκλινσκ είχε ιδρυθή από τον 16ο αιώνα στο ομώνυμο δάσος[1], στις όχθες του πόταμου Όμπεστ, αλλά κατά τις τρεις πρώτες εκατονταετηρίδες της ζωής της δεν εγνώρισε ιδιαίτερη άνθησι. Το 1817 όμως ανέλαβε την ηγουμενία της ο ονομαστός στάρετς Φιλάρετος (Ντανιλέφσκυ, 1777-1841), γαλουχημένος πνευματικά από τον αρχιμανδρίτη Θεοδόσιο (†1802) της μονής του Σωφρόνιεφ, μαθητή του μεγάλου οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ (1722-1794). Κάτω από την σοφή και θεοφιλή διαποίμανσι του στάρετς Φιλαρέτου, η αδελφότης σύντομα αυξήθηκε αριθμητικά, καλλιεργήθηκε πνευματικά και ανέδειξε σημαντικές ασκητικές προσωπικότητες[2].
Μετά την κοίμησί του (31-3-1841) οι αδελφοί επέλεξαν ως υποψηφίους διαδόχους του τον π. Πορφύριο, πνευματικό, και τον π. Θεοδόσιο, προϊστάμενο της μονής. Κατά θεία οικονομία όμως ο τοπικός επίσκοπος ώρισε ως ηγούμενο τον κτίτορα της μονής Κοτμίζσκυ γέροντα Ευ­στράτιο[3], που εγκαταβίωνε στο Γκλινσκ από το 1820. Έτσι πραγματοποιήθηκε και μια σχε­τική πρόρρησις του στάρετς Φιλαρέτου.

Ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία του στάρετς Ευστρατίου μάς είναι γνωστά, πέρα από την παραδεδομένη φήμη του ως αυστηρού και βιαστού ασκητού. Όταν ανέλαβε την ηγουμενία εί­χε ήδη δώδεκα χρόνια που δεν ξάπλωνε σε κρεββάτι. Κοιμόταν ελάχιστα, καθισμένος σε μια καρέκλα. Έμενε σ' ένα φτωχικό κελλί, και δεν διέθετε κανένα προσωπικό αντικείμενο.
Όταν έγινε ηγούμενος, τίποτε δεν άλλαξε τον τρόπο της ζωής του. Αναδείχθηκε σε αντάξιο διάδοχο του προκατόχου του. Επί των ημερών του επεκτάθηκε κτιριακά η μονή, ανεγέρθηκε νέο Καθολικό και αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός τόσο των αδελφών όσο και των προσκυνητών, που κατέφθαναν στο Γκλινσκ για πνευματική ζωογόνησι και παρηγοριά.
Εκοιμήθη την 22 Ιουλίου 1855, σε ηλικία 67 ετών.

Έχει σωθή ένα μικρό κείμενο του στάρετς Ευστρατίου, οι Σημειώσεις του, με τις οποίες χαράσσει αποφθεγματικά μερικές άπλες αλλά βασικές κατευθυντήριες γραμμές συνεπούς μοναχικής (αλλά και γενικώτερα ορθοδόξου πνευματικής) ζωής, βασισμένες στην ορθόδοξη πατερική παράδοσι. Δημοσιεύουμε κατωτέρω το κείμενο αυτό σε νεοελληνική απόδοσι.

ΟΙ «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ»
ΤΟΥ ΣΤΑΡΕΤΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ

Μόλις σηκωθής από τον ύπνο, πες στον εαυτό σου: «Εργάζου, σώ­μα, για να μη ζης εις βάρος των άλλων νήφε, ψυχή, για να κληρονομήσης την βασιλεία των ουρανών».

• Όποιος δεν έχει πίστι, ταπείνωσι, υπομο­νή και υπακοή, δεν θα ευαρεστήση στον Θεό.
• Υπακοή σημαίνει εκκοπή του θελήματός μας.
• Να νικάς τους πειρασμούς με την υπομο­νή και την προσευχή.
• Να ευχαριστής τον Θεό για κάθε θλίψι. Όσο αυξάνουν οι θλίψεις, τόσο αυξάνει και η παρηγοριά από το Άγιο Πνεύμα.
• Όταν έχης βάσανα, να λες: «Ο Κύριος προνοεί για μένα».
• Πέντε πράγματα τρέμουν οι δαίμονες: την νηστεία και την δίψα· την ευχή του Ιησού- το σημείο του σταυρού- την συχνή Θεία Μετάληψι- την ακλόνητη ελπίδα στον Θεό.
• Όποιος παραδίδεται στον ύπνο μέσα στο κελλί του, θα χλευασθή από τους δαίμονες.
• Όποιος αποφεύγει την σωματική εργασί­α, δεν μπορεί να προκόψη ούτε στην πνευμα­τική, γιατί η δεύτερη γεννάται από την πρώτη.
• Το σώμα παραλύει από την απελπισία και την εσωτερική ανησυχία, τον φόβο και την ταραχή.
• Μερικοί λένε: «Ας έχουμε ελπίδα στον Θεό». Οι ψυχές τους όμως είναι ανήσυχες και φοβισμένες. Αυτό σημαίνει ότι ελπίζουν με την γλώσσα, όχι όμως και με την καρδιά τους.
• O φόβος προξενεί μεγάλη βλάβη στην ψυχή.
• Ο εχθρός της σωτηρίας μας γνωρίζει ότι στην ζωή αυτή δεν υπάρχει πιο σωτήρια ενέρ­γεια από την γενναία άρσι των βαρών που μας φορτώνουν οι άλλοι άνθρωποι, γι’ αυτό προσ­παθεί, από φθόνο, να μας ταράξη. Εσύ λοι­πόν πρέπει με όλη σου την δύναμι (να αγωνί­ζεσαι, ώστε) όταν σε κακολογούν, να διατηρής την ειρήνη της καρδιάς σου. Και αν ταρά­ζεσαι. να μην το φανερώνης, (βάζοντας έτσι αρχή για το τέλειο ξερρίζωμα του πάθους).
• Αν έφαγες υπέρμετρα ή έκανες κάτι άλ­λο, στο οποίο σε έσπρωξε η ανθρώπινη αδυ­ναμία σου, να μην ταραχθής. Αγωνίσου γεν­ναία να διορθωθής.
• Η εσωτερική ειρήνη συνίσταται στην α­γάπη και αποκτάται με την θλίψι.
• Ό,τι κατορθώνεται με κόπο, έχει μεγάλη αξία και σταθερότητα. Η ψυχή αποκτά ανάπαυσι μόνον όταν διέρχεται δια πυρός και ύ­δατος[4]. Όταν δηλαδή υποφέρη πολλά, τότε πραγματοποιεί πρόοδο.
• Να νικάς τον θυμό με την σιωπή. Ο οργίλος άνθρωπος είναι φονιάς της ψυχής του. Δεν είναι δυνατόν να μη θυμώνης, αν δεν είσαι ταπεινός.
• Τίποτε δεν ταπεινώνει την ψυχή τόσο πο­λύ όσο η ανέχεια.
• Κανείς δεν θα απόκτηση ταπείνωσι χωρίς κόπο.
• Ένας μοναχός πρέπει πάντοτε να θρηνή, πενθώντας για τις αμαρτίες του. Έτσι θα ταπεινώνεται. Έτσι θα γλυτώση τον εαυτό του από την καταδίκη.
• Αρετή ανώτερη απ’ όλα τα ασκητικά κατορθώματα και τους κόπους της ευσεβείας εί­ναι τούτη: Να κάνουμε υπομονή για χάρι του Χριστού.
• Μη μιλάς, χωρίς να είναι ανάγκη. Πολλά κακά προέρχονται από την φλυαρία. Συχνά αρχίζουμε με πνευματικούς λόγους, για να καταλήξουμε στην κακολογία και την κατάκρισι του πλησίον.
• Το πρώτο μέλημα μας ας είναι να μην αμαρτάνουμε- και το δεύτερο να μην κατακρί­νουμε.
• Άσκησε την γλώσσα σου, ώστε πάντοτε και σε κάθε περίστασι να λέη προς τον Θεό και τους αδελφούς το «ευλόγησον».
• Όταν μιλάς, να εκφράζεσαι με λεπτότητα, ώστε να μην πικράνης κανένα συνομιλητή σου.
• Μη διαβάλλης τον εχθρό σου μπροστά σε άλλους.
• Όχι μόνο να μη χαίρεσαι, αλλά και να θρηνής για την πτώσι του αδελφού σου, επει­δή έχουμε εντολή να τον αγαπούμε όπως τον εαυτό μας.
• Βασικές ενδείξεις της πνευματικής προό­δου είναι η βαθειά ταπείνωσις και η αγάπη προς τον πλησίον.
• Όποιος κοινωνεί άξια, γεύεται την ζωή. Όποιος κοινωνεί ανάξια, γεύεται τον θάνατο, ο οποίος, αν και ανεπίγνωστα, κατοικεί μέσα του.
• Για να κατανόησης τα ιερά κείμενα χρειάζεται ταπείνωσι και προσευχή.
• Η μελέτη του νόμου του Θεού πρέπει να γίνεται με υπομονή και επιμονή.
• Όταν κάποιος συνομιλητής σου βρίσκε­ται σε φανερή αντίθεσι με την αλήθεια, υπο­χώρησε και τερμάτισε την συζήτησι.
• Να έχης κλεισμένο στην καρδιά σου πάν­τοτε τον φόβο του Θεού και να στέκεσαι με ευλάβεια μπροστά Του.
• Φυλάξου από το ψέμα, γιατί θα διώξη τον φόβο του Θεού από μέσα σου.
• Κανείς δεν μπορεί να απόκτηση τον τέ­λειο φόβο του Θεού, αν δεν ελευθερωθή από κάθε μάταιη μέριμνα.
• Αν η ψυχή σου μολυνθή από κάποιο θανάσιμο αμάρτημα, τότε και άλλες αμαρτίες θα σπεύσουν και θα σε προτρέπουν να τις δια­πράξης.
• Κάθε αμετανόητος αμαρτωλός είναι ένας Ιούδας.
• Φυλάξου από την κατάκρισι του πλησίον, όχι μόνο (την εξωτερική, που γίνεται) με τα λόγια, αλλά και (την εσωτερική, που συντε­λείται) μέσα στην καρδιά σου.
• Εκείνος που λέει το καλό, αλλά σκέπτε­ται το κακό, είναι ακόμη ατελής.
• Κάθε τι που θλίβει την συνείδησι και ικανοποιεί την σάρκα είναι αμαρτία.
• Η καθαρή συνείδησις αποκτάται με την νηστεία, την αγρυπνία, την υπομονή και την ανδρεία.
• Αν αγωνίζεσαι με ζήλο, αν δεν μένης αρ­γός και αν δεν λιπόψυχης, θα γνωρίσης την νίκη. Ο Πρώτος Ασκητής, (ο Κύριος), σε πα­ρακολουθεί. Στέφανοι, δόξα, τιμή και μακαριότης σε αναμένουν. Οι χορείες των Αγίων περιμένουν να σε δεχθούν για πάντα στην βασιλεία των ουρανών.
• Πάντοτε να κάνης διακριτική κατανομή στα ασκητικά σου παλαίσματα.
• Η ενέργεια της χάριτος του Κυρίου είναι ανάλογη με την εκπλήρωσι των εντολών Του από μας.

Για την προσευχή:

• Αν δεν υπάρχη αδήριτη ανάγκη, μην αφήνης τον κανόνα σου.
• Όταν προσεύχεσαι, φρόντισε να έχης ειρηνική διάθεσι. Είναι η σπουδαιότερη προϋπόθεσις για καρποφόρο προσευχή.
• Εκείνος που κοπιάζει πολύ στην προ­σευχή, πικραίνει όμως τον αδελφό του, κο­πιάζει μάταια.
• Εκείνος που προσεύχεται, ελπίζει. Και ε­κείνος που ελπίζει, είναι ειρηνικός.
• Είναι αδύνατο να έχουμε καθαρή προσευχή, αν είμαστε βουτηγμένοι μέσα στις κοσμικές μέριμνες. Προσευχή σημαίνει απουσία κάθε εξωτερικού περισπασμού.
• Όποιος προσεύχεται απρόσεκτα, προ­σεύχεται εφάμαρτα.
• Όποιος δεν ασκείται στην συχνή προ­σευχή, δεν θα φθάση στην αδιάλειπτη προ­σευχή.

Για την αυταπάρνησι:

• Αιτία κάθε αμαρτίας είναι η απροθυμία μας να αρνηθούμε τον ύπνο, την βρώσι και την πόσι.
• Μη συλλογίζεσαι τα του Θεού με γεμάτο στομάχι.
• Η πείνα και η δίψα είναι αναγκαίες σ' έ­ναν άνθρωπο που θέλει να εξαγνίση το σώμα του και να προφυλαχθή από πονηρούς λογι­σμούς και σαρκικές επιθυμίες.
• Η χαλιναγώγησις του στομάχου κατασιγάζει τα πάθη. Όποιος νικιέται από την γαστριμαργία, τα συνδαυλίζει.
• Το γεμάτο στομάχι προξενεί ραθυμία και υπνηλία.
• Η περίσσεια της τροφής σκοτίζει τον νου.
• Όποιος θέλει να έχη νου καθαρό από πονηρούς λογισμούς, πρέπει να αδυνατίση την σάρκα του με την νηστεία.
• Η νηστεία μας είναι απαραίτητη, γιατί μ’ αυτήν ελευθερωνόμαστε από την αμαρτία αλ­λιώς δεν έχει αξία.
• Τρώγε κάθε μέρα, αλλά συγκρατημένα.
• Το ψωμί ή η ζάχαρις και το ζεστό νερό εί­ναι η καλύτερη τροφή για ένα μοναχό. Χωρίς ζεστό νερό το στομάχι του νηστευτού στε­νεύει και προξενούνται διάφορες αρρώστιες.

Μετάφρασις: Συμεών μοναχός Παρακλητιανός


[1] Η ονομασία Γκλινσκ δόθηκε στο δάσος, και κατόπιν στο μοναστήρι, από τη ρωσσική λέξι "γκλίνα" (=άργιλος, πηλός), επειδή σ’ εκείνη την περιοχή το έδαφος είναι αργιλώδες και κατάλληλο για την κατασκευή πηλίνων σκευών.
[2] Βλ. Monk Theodosius, GLINSK PATER ICON, St. Xenia Skete, California 1984.
[3] Ένθ' ανωτ., σελ. 93-98.
[4] Ψαλμ. ξε’ 12

Αγιορείτικη Μαρτυρία
Τριμηνιαία Έκδοσις Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου

www.impantokratoros.gr