Με ή χωρίς οικογένεια;

Tης Mαριας Κατσουνακη

Είναι η οικογένεια «ο σπόρος του κακού» στην ελληνική κοινωνία; Είναι «μια μηχανή αναπαραγωγής οργής, η οποία συσσωρεύεται από γενιά σε γενιά;». Οι δυο νέοι δημιουργοί Αθηνά Τσαγγάρη και Σύλλας Τζουμέρκας στη συνέντευξή τους στην «Κ», με αφορμή την παρουσία τους στο Διεθνές Φεστιβάλ της Βενετίας, αναζητούν ένα νέο μοντέλο οικογενειακής ζωής, πιστεύοντας πως ό,τι γνωρίζαμε ώς τώρα έχει χρεοκοπήσει. Ως κινηματογραφιστές στρέφονται σε ιστορίες κατασκευασμένες ή βιωματικές, αντλούν από το ερεβώδες φαντασιακό και το ανεξάντλητο πραγματικό. Βασίζονται στην παρατήρηση. Είναι πομποί και δέκτες.

Σε μια εποχή που όλα ανασυντίθενται και επανατοποθετούνται σε άλλες ή μετατοπισμένες βάσεις, που η κρίση διαλύει τα στερεότυπα και μας απαλλάσσει από τις αυταπάτες, μπορούμε να παραμερίσουμε το προστατευτικό φίλτρο και από το τελευταίο οχυρό: την οικογένεια. Μπορούμε, όμως; Αντέχουμε να αντιμετωπίσουμε την εικόνα μιας ηχηρής αποτυχίας; Που επενδύει σε συναισθηματικά κενά, οικονομικές ανάγκες, κοινωνικές επιταγές, προσπαθώντας να δημιουργήσει συναίνεση πάνω σε σαθρά θεμέλια;

Δύσκολο –σχεδόν αδύνατον– να ξεχερσώσει κανείς πεποιθήσεις αιώνων. Ομως, ο ισχυρός κλονισμός, τις τελευταίες δεκαετίες, του σχεδόν ακατάλυτου έως σήμερα θεσμού αρχίζει να απασχολεί τις πιο ανοιχτές και λιγότερο συντηρητικές κοινωνίες.

Η μοναχικότητα, η φιλία, οι πιο χαλαρές μορφές σχέσης και συμβίωσης, επανέρχονται μέσα από τις τέχνες (τα εικαστικά, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, το θέατρο), ως διαρκής υπόμνηση ενός κομβικού ζητήματος το οποίο αναζητεί αν όχι λύση, τουλάχιστον διέξοδο. Η ζωή έχει ασφαλώς προηγηθεί, αλλά τα μηνύματα που εκπέμπει αργούν να αρθρώσουν τάση.

Η πυρηνική οικογένεια έχει διαγράψει τον κύκλο της και οι άνθρωποι οφείλουν να προσανατολιστούν σε νέα σύμφωνα συμβίωσης, υποστηρίζουν οι πιο τολμηροί, οι οποίοι στηρίζονται και από κοινωνιολογικές μελέτες. Μήπως εκείνο το οποίο πραγματικά δημιουργεί την κρίση είναι «η εμμονή σε πρότυπα συμπεριφοράς που έχουν ξεπεραστεί, με τη λαθεμένη αντίληψη ότι η διατήρηση αυτών των προτύπων συνεπάγεται και τη διατήρηση των αξιών που αυτά εκφράζουν»; Οι κοινωνικές επιστήμες προσφέρουν ερμηνείες αλλά δεν μπορούν να περιορίσουν το αίσθημα μετεωρισμού και αμηχανίας.

Μήπως αν σταματούσαμε να προσποιούμαστε, ως κοινωνία, ότι τίποτα δεν συμβαίνει και άνοιγε ένας ευρύτερος δημόσιος διάλογος; Πώς θα θεραπευτεί η «νόσος» αν δεν κοινοποιηθεί, εκτεθεί και συζητηθεί;

Τα καλοκαίρια προσφέρονται για πολύπλευρη παρατήρηση ενός από τα πολλά επεισόδια του οικογενειακού βίου, το οποίο θα μπορούσε να επιγράφεται συνοπτικά και κάπως απειλητικά ως «διακοπές». Παιδιά δύστροπα και απαιτητικά, γονείς εκτός ελέγχου, βλέμματα σε εμπόλεμη κατάσταση, σιωπές επιθετικές, οργή που πνίγεται σε βρυχηθμούς, ένταση που δύσκολα καλύπτεται κάτω από στοιχειώδεις κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς.

Η πιο οδυνηρή πλευρά του φαινομένου είναι η ολοένα αυξανόμενη ενδοοικογενειακή βία. Ο,τι αντιλαμβανόμαστε να εξατμίζεται κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο δεν είναι άλλο από τα τελευταία ψήγματα ανοχών, που απαλλαγμένα από ρούχα και καθημερινότητα γίνονται ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Βία ανάμεσα στους συζύγους, βία που έχει ως αποδέκτες τα παιδιά. Την πτυχή αυτή καταγράφει και ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Χαμόγελου του Παιδιού, Κ. Γιαννόπουλος, στο «Γεύμα με την “Κ”» που δημοσιεύεται σήμερα. Αναφέρεται σε «διαστροφή που δεν γνωρίζει κοινωνικά όρια», σε περιστατικά κακοποίησης που δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας, επειδή οι καταγγελίες αφορούν πανεπιστημιακούς, δασκάλους, δικαστές, πολίτες, δηλαδή, υπεράνω υποψίας. «Το πρόβλημα διαπιστώνεται αλλά δεν βρίσκονται λύσεις», επισημαίνει ο κ. Γιαννόπουλος.

Και αναρωτιέται κανείς: τι νόημα έχει μια συγκατοίκηση όταν η συχνότερη μορφή επικοινωνίας είναι η βία, όταν η ανάπτυξη της προσωπικότητας ανηλίκων και ενηλίκων συνθλίβεται υπό το βάρος της παθογένειας, της, σχεδόν, αποστροφής του ενός για τον άλλον; Για να δοθεί απάντηση, πρέπει πρώτα να διατυπωθεί το ερώτημα...

www.kathimerini.gr