Οι πόλεμοι των θρησκειών

Tου Nicholas D. Kristof* | The New York Times Tα παλιότερα χρόνια, οι πόλεμοι των θρησκειών γίνονταν με σπαθιά και τόξα. Σήμερα, τα όπλα των αντιμαχομένων είναι τα βιβλία. Οι μάχες που διεξάγονται μεταξύ των αναγνωστών καταλήγουν πολλές φορές, μάλιστα, σε ακρότητες. Από τη μία πλευρά βρίσκονται οι φονταμενταλιστές, στα Αποκαλυπτικά βιβλία των οποίων, ο Ιησούς επιστρέφει στη γη να πολεμήσει τον Αντίχριστο (σε ένα από αυτά, ο Αντίχριστος είναι ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών). Από την άλλη πλευρά, βρίσκονται οι «πιστοί» άθεοι, οι οποίοι δημοσιοποιούν τις απόψεις τους σε χιουμοριστικές ιστοσελίδες, όπως η www.whydoesGodhateamputees.com (Σ.τ.Μ: γιατί ο Θεός μισεί τους ακρωτηριασμένους). Οι διαχειριστές της συγκεκριμένης ιστοσελίδας διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι ενώ πολλές φορές οι πιστοί αποδίδουν τη θεραπεία καρκίνων και άλλων ασθενειών σε θεϊκή παρέμβαση, δεν έχει γίνει ποτέ το ίδιο και με ακρωτηριασμούς, αφού ποτέ δεν ξαναφύτρωσαν άκρα σε κάποιον που ακρωτηριάστηκε. Ζητούν επομένως να σταματήσει πλέον τις διακρίσεις ο Θεός εναντίον των ακρωτηριασμένων. Φέτος όμως, το κλίμα φαίνεται να αλλάζει, με τη δημοσίευση μίας σειράς βιβλίων που απευθύνονται σε λιγότερο φανατισμένο κοινό. Ενα από αυτά είναι το «The Evolution of God» (Σ.τ.Μ: Η εξέλιξη του Θεού), με συγγραφέα τον Ρόμπερτ Ράιτ. Το βιβλίο πραγματεύεται την εξέλιξη της θρησκείας μέσα στις χιλιετηρίδες. Ο Ράιτ παρατηρεί ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονταν αρχικά τον Θεό ως ιδιότροπο πολέμαρχο, ο οποίος δεν δίσταζε ενίοτε να διατάζει γενοκτονίες. Χαρακτηριστικό αυτής της αντίληψης είναι το απόσπασμα της Παλαιάς Διαθήκης: «και νυν πορεύου και πατάξεις τον Αμαλήκ και Ιερίμ και πάντα τα αυτού και ου περιποιήση εξ αυτού και εξολοθρεύσεις αυτόν και αναθεματίσεις αυτόν και πάντα τα αυτού και ου φείση απ’ αυτού και αποκτένεις από ανδρός και έως γυναικός και από νηπίου έως θηλάζοντος και από μόσχου έως προβάτου και από καμήλου έως όνου» (Βασιλείων Α΄, 15:3). Αν υπήρχε Θεός που έλεγε κάτι τέτοιο σήμερα, θα τον παρέπεμπαν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Επιπλέον, ο κ. Ράιτ επισημαίνει ότι η μετάβαση στον μονοθεϊσμό ήταν μία σταδιακή και αργή διαδικασία μεταξύ των Ισραηλιτών, η οποία ολοκληρώθηκε με την ενοποίηση του Θεού - Δημιουργού «Ελ» και του Θεού - Πολεμιστή «Γιαχβέ». Η ενοποίηση αυτή φαίνεται πως συντελέστηκε κατά τη διάρκεια της εξορίας στη Βαβυλώνα. Εξάλλου, προσθέτει ο κ. Ράιτ, ο Μωυσής δεν είπε ποτέ πως δεν υπάρχουν πολλοί Θεοί, αλλά πως δεν πρέπει να λατρεύονται άλλοι Θεοί πλην του Θεού των Ισραηλιτών. Φέρνει ως παράδειγμα τις προβληματικές αναφορές σε «Θεούς» στους Ψαλμούς. Μία ακόμη αποκάλυψη στην οποία προβαίνει ο κ. Ράιτ, την οποία δεν διδάσκονται φυσικά τα παιδιά στο Κατηχητικό, είναι ότι και οι δύο Θεοί της Βίβλου (ο Ελ και ο Γιαχβέ) είχαν σεξουαλική ζωή, ακριβώς όπως και οι Ελληνες Θεοί. Μάλιστα, αρχαιολογικά ευρήματα που είδαν πρόσφατα το φως φαίνεται να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι σύζυγος του Γιαχβέ ήταν η Ασερά. Σε ό,τι αφορά τη Χριστιανοσύνη, ο κ. Ράιτ θεωρεί ότι ο οικουμενισμός της βασίζεται κυρίως στα διδάγματα του Παύλου και όχι στον Ιησού, ο οποίος ήταν ένας προφήτης της Αποκάλυψης. Η γενική τάση που παρατηρεί ο κ. Ράιτ είναι η εξέλιξη του Θεού σε έναν πιο οικουμενικό και καλό Δημιουργό, ο οποίος νοιάζεται για τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος και οπωσδήποτε δεν εγκρίνει τις γενοκτονίες. Ο κ. Ράιτ δεν εξετάζει αν υπάρχει θεός, αλλά πως οι απόψεις περί θεού αντανακλούν την πρόοδο της ηθικής. Ενα άλλο ευπώλητο βιβλίο είναι το «The Case for God» (Σ.τ.Μ: Προς Υπεράσπιστη του Θεού) της Κάρεν Αρμστρονγκ. Η συγγραφέας δεν πιστεύει ότι ο Θεός είναι ένας παππούλης που κάθεται στον ουρανό. Υπογραμμίζει ότι η ύπαρξή του ούτε αποδεικνύεται ούτε μπορεί να διαψευσθεί με τον ορθό λόγο. Πρόκειται, προσθέτει, για ένα λάθος που κάνουν τόσο οι πιστοί, όσο και οι άπιστοι. Η θρησκεία μπορεί να μην είναι κατάλληλη για να ξεφυτρώσουν νέα μέλη στους ακρωτηριασμένους, σημειώνει η κυρία Αρμστρονγκ, αλλά μπορεί παρόλα αυτά να τους βοηθήσει να συμβιβαστούν με την απώλειά τους. «Ανέκαθεν, οι άνθρωποι κάθε κουλτούρας ένιωθαν ότι όταν πίεζαν τη λογική τους μέχρι τα έσχατα όριά της, όταν ξεπερνούσαν τα όρια της γλώσσας και όταν δρούσαν με αλτρουισμό και συμπόνια, ζούσαν μία εμπειρία μεταφυσική, η οποία απάλυνε τον πόνο και τα δεινά τους», γράφει η κυρία Αρμστρονγκ. Οποια άποψη λοιπόν και να έχει κανείς για τη θρησκεία, δεν μπορεί να αρνηθεί ότι πρόκειται για μία από τις ισχυρότερες δυνάμεις του κόσμου. Ο συνάδελφός μου στην εφημερίδα, Nicholas Wade, προσπαθεί να εξηγήσει γιατί συμβαίνει αυτό, στο βιβλίο «The Faith Instinct» (Σ.τ.Μ: Το Ενστικτο της Θρησκείας), όπου υποστηρίζει ότι ίσως είμαστε γενετικώς προγραμματισμένοι να πιστεύουμε, αφού η πίστη λειτούργησε επ’ ωφελεία της εξελικτικής διαδικασίας. Εν κατακλείδι, είναι ενθαρρυντικό ότι η συζήτηση περί Θεού τον τελευταίο καιρό γίνεται σε πιο πολιτισμένο πλαίσιο. Ισως είναι επειδή κι εμείς, μαζί με τον Θεό, εξελισσόμαστε. www.kathimerini.gr